[خوا / خا] (اِ)( 1) طبق بزرگي را گويند که از چوب ساخته باشند چه طبق کوچک را خوانچه گويند (برهان قاطع) سفرهء فراخ و گشاده (ناظم الاطباء) سماط ابوجامع : همي از آرزوي خواجه را گه خوان بجز رونج نباشد خورش بخوانش بر معروفي نهادند خوان و بخنديد شاه که ناهاربودي همانا براهابوشکور بلخي خواني نهاده بر وي چون سيم پاک ميده با برّگان و حلوا شفتالوي کفيدهابوالعباس بر خوان وي اندر ميان خانه هم نان تنک بود و هم ونانهدقيقي چو خوان نهاد نهاري فرونهد پيشت چو طبع خويش بخامي چو يشمه بي چربو منجيک نبيد آر و رامشگران را بخوان بپيماي جام و بياراي خوانفردوسي نهادند خوان گرد باغ اندرون خورش ساختند از گمانها فزونفردوسي همانا که بي نعمت او بگيتي در اين سالها کس نياراست خوانيفرخي بزرگيي چه بود بيش از اين قدرخان را که با تو همچو نديمان تو نشست بخوان فرخي من مي نخورم تا نبود بر دو کفم جام يا ساتگني بر سر خوانم ننهي سه منوچهري خوردن را خواني نهادند سخت نيکوي با تکلف بسيار و نديمانش بيامدند (تاريخ بيهقي) و در اين صفه خواني نهاده بودند سخت بزرگ (تاريخ بيهقي) آداب طعام خوردن دويم آنک سفره نهد بر خوان که رسول عليه السّلام چنين کرده است که سفره از سفر ياد دهد و نيز بتواضع نزديکتر بود پس اگر بر خوان خورد روا بود که از اين نهي نيامده است (کيمياي سعادت) گرچه بر خوانند هر دو ليک نتوان از محل بر فراز خوان مگس را همچو اخوان داشتن سنايي مرا بريش همي پرسد اي مسلمانان هزار بار بخوان من آمده بي ريشانوري شمشير تو خواني نهد از بهر دد و دام کز کاسه سر کاسه بود سفرهء خوان را انوري افزار ز پس کنند در ديگ حلوا ز پس آورند بر خوانخاقاني چرخ آن دو قرص زرد و سفيد اندر آستين آمد بر آستانش و بر خوان او نشست خاقاني خواني است جهان و زهر لقمه خوابي است حيات و مرگ تعبيرخاقاني گرم نيست روزي ز خوان کسان خدايست رزاق و روزي رساننظامي مرا که چون بسخن خوان نظم آرايم بود نوالهء او جدي و سفره ريزه جدي کمال اسماعيل (از آنندراج) منقطع شد خوان و نان از آسمان ماند رنج زرع و بيل و داسمانمولوي باز عيسي چون شفاعت کرد حق خوان فرستاد و غنيمت بر طبقمولوي -امثال: او خوان نهاد و ديگري دعوت خورد به آن زودي که دست از خوان بدهان رسد به من رس، نظير: آب اگر در دست داري زمين بگذار و پيش من بيا بر خوان نانهاده آفرين واجب نشود، نظير: کار ناکرده تحسين ندارد بخور نان خود بر سر خوان خويش خوان بزرگان اگرچه لذيذ است خردهء انبان خود لذيذتر، نظير: نان خود خوردن بهتر از حلواي ديگران خوردنست خوان خود خوردن و حليم حاجي رمضان هم زدن، نظير: نان خود خوردن و حليم حاجي رمضان هم زدن اين مثل دربارهء کسي بکار مي رود که بدون داشتن منفعتي از سر و جان براي ديگري مي کوشد خوان درويش بشيريني و چربي بخورند خوان نيامده ولي از بويش پيداست که چيست؛ دربارهء اموري بکار مي رود که مقدمهء آن از نتيجه خبر مي دهد – بر خوان نشستن؛ بر سفره نشستن (ناظم الاطباء) – بر خوان نهادن؛ به روي سفره نهادن : بر خوان سينه از دل بريان نهاده ايم اوحدي (از آنندراج) – تنگ خوان؛ بدسفره کنايه از خسيس : جهانا مرا خيره مهمان چه خواني که بد ميزباني و بس تنگ خواني ناصرخسرو – خوان آسمان؛ کنايه از آسمان : خاک در تو بادا از خوان آسمان به صدر تو عرض رفعت جنت صف نعالش خاقاني – خوان افکندن؛ خوان فکندن سفره گستردن : مگر افکند عشق خوان کرم که کردند هم کاسه لا و نعم ظهوري (آنندراج) – خوان الوان؛ سفرهء رنگين : دريغا که بر خوان الوان عمر دمي چند خورديم و گفتند بس سعدي (گلستان) – خوان انداختن؛ سفره پهن کردن : اي از تو بر اهل تخت اکليل سبيل گر ذکر جميل است وگر قدر جليل لطف تو بمهماني ارباب خرد انداخته خوان از سخن خوان جليل ظهوري – خوان انعام؛ سفرهء بخشش سفره اي که براي انعام و بخشش مي گسترانند : پس ترا منت ز مهمان داشت بايد بهر آنک مي خورد بر خوان انعام تو نان خويشتن ابن يمين – خوان برآراستن؛ کنايه از سفره انداختن (ناظم الاطباء) : برآراست خوان از خورش يکسره فردوسي – خوان تهي؛ سفرهء خالي : آنچه در اين مائدهء خرگهي است کاسهء آلوده و خوان تهي استنظامي – خوان احسان؛ خوان کرم (يادداشت مؤلف) – خوان اخوان الصفا؛ سفرهء برادران کنايه از سفره اي است که در آن همرنگي و عدم تکلف باشد کنايه از عدم تکلف : گه از سوز جگر در سور سرّ دلبران بودن گه از راه صفت بر خوان اخوان الصفا رفتن خاقاني – خوان جود؛ سفرهء سخا سفرهء کرم : هرکه آيد در وجود از خوان جودت نان خورَد آز غايب بود از آن شد آيت من غاب خاب سيف اسفرنگي – خوان جهان؛ سفرهء جهان کنايه از عالم : قوتم از خوان جهان خون دل است زلهء همت از اين خوان چه کنم؟خاقاني خيز خاقانيا ز خوان جهان که جهان ميزبان خرم نيستخاقاني بر سر خوان جهان خرمگسانند طفيل پر طاوس مگس ران بخراسان يابمخاقاني – خوان چيدن؛ مقابل خوان گستردن : برو ناصح بچين خوان نصيحت که گوشم امتلاي پند دارد ظهوري (از آنندراج ||) – سفره آراستن – خوان دل؛ کعبه خانهء کعبه (ناظم الاطباء) ||- ضمير سفرهء دل : خوان آگاه دلش را از صفا خانقاه از چرخ اعلي ديده امخاقاني – خوان در هم چيدن؛ مقابل پهن کردن : خوان تعريف بهار وصل در هم چيده ام در تموز هجر مغز استخوان آورده ام ظهوري (از آنندراج) – خوان ساختن؛ سفره گستردن : درع حکمت پوشم و بي ترس گويم کالقتال خوان بخشش سازم و بي بخل گويم کال ّ ص لا خاقاني (از آنندراج) – خوان سخا؛ خوان بخشش سفرهء کرم : چون خوان سخا نهد سليمان عيسيش طفيل خوان ببينمخاقاني – خوان سخن؛ سخن پردازي ميدان سخن : اين چو مگس ميکند خوان سخن را عفن وآن چو ملخ مي برد کشتهء دين را نما خاقاني – خوان سلطان؛ سفرهء پادشاه سفره اي که بر آن سلطان و حواشي مي نشينند : رسول را بياوردند و بر خوان سلطان بنشاندند (تاريخ بيهقي) – خوان شرم؛ سفرهء شرم : چو مستي خوان شرم از پيش برداشت خرد راه وثاق خويش برداشتنظامي – خوان فلک؛ سفرهء فلک ميدان فلک سفرهء آسمان : چيست از سرد و گرم خوان فلک جز دو نان اين سپيد و آن زرديخاقاني بر خوان فلک جز اين دو نان نيست آتش خور اين دو نان چه باشي؟خاقاني – خوان فکندن؛ سفره انداختن سفره کشيدن : خواجه چون خوان صبحدم فکند زود پيش از صباح بفرستدخاقاني – خوان کرم؛ سفرهء بخشش سفره اي که براي انعام اندازند : يوسف دلها تويي کآيت تست از سخن پيش گرسنه دلان خوان کرم ساختن خاقاني مصطفي پيش خلايق فکند خوان کرم که مگس ران وي از شهپر عنقا بيند خاقاني چنان پهن خوان کرم گسترد که سيمرغ در قاف قسمت خوردسعدي – خوان کشيدن؛ سفره انداختن : بخلق و فريبش گريبان کشيد بخانه درآوردش و خوان کشيدسعدي – خوان گستردن؛ سفره انداختن – خوان گيتي؛ سفرهء عالم : بتلخ و ترش رضا ده بخوان گيتي بر که نيشتر خوري ار بيشتر خوري حلوا خاقاني بر بي نمکيّ خوان گيتي اين چشم نمک فشان مرا بسخاقاني – خوان مسيح؛ سفره اي که مسيح با حواريان خود داشت : با صف حواريان صفه بر خوان مسيح نان شکستمخاقاني – خوان معني؛ معني دايرهء معني : خاقاني از ثنايت نو ساخت خوان معني کو ميزبان نطق است وين ديگران عيالش خاقاني – خوان مملکت؛ سفرهء کشور : دشمنش بس دور ماند از تاج و تخت خرمگس گم شد ز خوان مملکتخاقاني – خوان مي؛ سفرهء شراب بساطي که براي شراب خوردن گسترند : چو خوانِ مي آراستي مي گسار فرستاده را خواستي شهريارفردوسي – خوان نعمت؛ سفرهء نعمت : خوان نعمت بيدريغش همه جا کشيده (گلستان) خوان نعمت نهاد و صلاي کرم درداد (گلستان) – خوان نهادن (بنهادن)؛ سفره انداختن : بروز چهارم که بنهاد خوان خورش داد از پشت گاو جوان فردوسي (از آنندراج) – خوان همت؛ سفرهء همت : قطران ز بحر خاطر من قطره اي نبود فضلون ز خوان همت تو فضله اي نداشت خاقاني – خوان يغما؛ خوان و سفره اي که مردمان کريم بگسترانند و صلاي عام دردهند (ناظم الاطباء) : اديم زمين سفرهء عام اوست بر اين خوان يغما چه دشمن چه دوست سعدي (بوستان) – ريزهء خوان؛ باقيماندهء سفره : بادخورنده چو خاک جرعهء جام تو جم بادبرنده چو مور ريزهء خوان تو خان خاقاني – سالار خوان؛ سفره دار : بسالار خوان گفت پيش آر خوان جوانان و آزادگان را بخوانفردوسي – همخوان؛ هم سفره : چو همخوان خضري بر اين طرف جوي بهفتادوهفت آب لب را بشوينظامي || ميز( 2) (ناظم الاطباء) (يادداشت بخط مؤلف) مطلق ميز که ممکنست براي نهادن طعام بکار آيد يا چيز ديگر || گياه خودروي در ميان زراعت و ناکاره (ناظم الاطباء) (برهان قاطع) گياهي که در ميان کشت پديد آيد آنرا برکنند تا کشت نيکو رويد (صحاح الفرس) : از بيخ بکند او و مرا خوار بينداخت مانندهء خار خسک و خار چو خوانا ابوشکور بلخي (از لغت فرس ||) خانه سرا خان (يادداشت مؤلف) : بخوان کسان اندري پست بنشين مدان خانهء خويش خوان کسان را ناصرخسرو – خوان عسل؛ خان عسل خانهء زنبور که عسل در آن مي گذارد : صحبت نيکان ز جهان دور گشت خوان عسل خانهء زنبور گشتنظامي || ايوان (يادداشت مؤلف) : تو خفته به آرام در خوان خويش چه ديدي بگو تا چه آمدْت پيشفردوسي اين فلانان همه زوار تو باشند شها که ترا خالي زينسان نبود خانه و خوان فرخي امير بگرمابه رفت از ميدان و از گرمابه به خوان رفت (تاريخ بيهقي) نماز عيد بکردند و امير بدان خانهء بهاري که بر راست صفه اي است بخوان بنشست (تاريخ بيهقي) با در و دشت ساز خاقاني خانه و خوان ناسزا منگرخاقاني – پيش خوان؛ سکومانندي که در جلو دکانها سازند و در کنار آن صاحب دکان نشيند و معامله کنند سکو || کاروانسراي خان (يادداشت مؤلف) : پل و برکه و خوان و مهمانسراي سعدي (بوستان) – هفت خوان؛ هر يک از هفت دستبرد اسفنديار که مجموع آنرا فردوسي هفتخوان گويد || – هفت آسمان هفت زمين : جاه او در يک دو ساعت بر سه بعد و چارطبع پنج نوبت ميزند در شش سوي اين هفت خوان خاقاني (ديوان چ ،xvan افغاني ،xan طبق، سيني)، کردي ) xvan 1) – در حاشيهء برهان قاطع چ معين آمده: پهلوي ) ( عبدالرسولي ص 334 طعام هم معني مي دهد « خوان ميز » سيني، بشقاب) ( 2) – در پاره اي از ابيات که براي معني قبل نقل کرديم )v an بلوچي.

کلمات مشابه

معنی ( خوان گستردن ) در لغت نامه دهخدا

[ ج َ ] (ص، اِ) برنا. هر چیز که از عمر آن چندان نگذشته باشد. (آنندراج ). شاب ّ. مقابل پیر. (آنندراج ) (غیاث اللغات ) : شدم پیر بدین سان تو هم خود نه جوانی مرا سینه پرانجوخ و تو چون خفته کمانی .رودکی . …

[ اِ ] (اِ) ایوان . (ناظم الاطباء). ایوان و کوشک . صفه ٔ بزرگ . (آنندراج ). نیم گنبد. (مهذب الاسماء). ج، اُون . (ناظم الاطباء) (آنندراج ).

[ ب ُ ] (ع اِ) ستون پیشین خیمه . ج، اَبْوِنَة، بون، بُوَن . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد).

[ گ ُ ت َ ] (نف، ق ) در حال گستردن . گستراننده . رجوع به گستردن شود.

معنای کلمه خوان چیست

[ خ ِ ] (ع اِ) خَتْنَه .(از منتهی الارب ) عمل ختنه کننده . (از متن اللغة). ◄ (اِ) موضع قطع از شرم مرد یا زن . (از منتهی الارب ) (متن اللغة). ◄ دعوت برای ختان . (از متن اللغة). ◄ آنچه در ختنه ببرند از …

[ خوا / خا ] (اِ) طبق بزرگی را گویند که از چوب ساخته باشند چه طبق کوچک را خوانچه گویند. (برهان قاطع). سفره ٔ فراخ و گشاده . (ناظم الاطباء). سماط. ابوجامع : همی از آرزوی … خواجه را گه خوان بجز رونج ن …

[ ب ِ ت ُ دَ ] (مص ) محو کردن و پاک ساختن باشد. (برهان ). بمعنی ستردن یعنی پاک کردن و تراشیدن و «با» زایده است چون به باء بسیار مستعمل شود. «با» آورده شد. سترد؛ یعنی پاک کند، سترده ؛ یعنی پاک کرده . ا …

[ گ ُ ت َ دَ ] (مص ) گستردن . منتشر کردن . پراکنده کردن : چو نزدیک شهر بخارا رسیدهمه دشت نخشب سپه گسترید.فردوسی .ز دستور و گنجور بستد کلیدهمه کاخ و میدان درم گسترید.فردوسی .که لشکر بنزدیک جیحون رسیدهم …

[ خ ِ ] (ع مص ) درنوشتن جامه و دوختن آن تا کوتاه شود. (از منتهی الارب ) (از اقرب الموارد) (از متن اللغة) (از معجم الوسیط) (از تاج العروس ) (از البستان ) (از لسان العرب ). تو گذاشتن پارچه . لاگذاشتن پا …

[ اُ ت ُ دَ ] (مص ) ستردن . پاک کردن . (جهانگیری ). پاک ساختن . (برهان ). محوساختن . (جهانگیری ). محو کردن . (برهان ) : از جا نبرد چیزی آنرا که تو جا دادی غم نسترد آن دل را کو را ز غم استردی .مولوی .◄ …

[ س ِ / س ُ ت ُ دَ ] (مص ) (از: ستر+ دن، پسوند مصدری ) رجوع کنید به ستوردن . (حاشیه ٔ برهان قاطع چ معین ). محو. (مجمل اللغة)(تاج المصادر بیهقی ) (ترجمان القرآن ) (دهار). محو کردن . نابود کردن . (ناظم …

[ خ َ خوا / خا ] (نف مرکب ) آنکه خواص ادویات را یک یک وانماید. (آنندراج ).

[ ن َ ت َ دَ ] (اِ) به معنی نستر است که گل نسترن باشد. (از برهان قاطع). نسترن . (صحاح الفرس ) (از ناظم الاطباء) (اوبهی ). گل نسرین . (از ناظم الاطباء). ظاهراً مصحف نسترون است . (حاشیه ٔ برهان قاطع چ م …

[ ب ِ خا ] (اِخ ) دهی از بخش سعادت آباد شهرستان بندرعباس است که 312 تن سکنه دارد. محصول آن خرما و غلات است . (از فرهنگجغرافیایی ایران ج 8).

[ گ ُ ت َ دَ ] (مص ) (از: گستر + دن، پسوند مصدری ) گستر، قیاس شود با بستر. هندی باستانی ستر + وی (پهن کردن )، پهلوی وسترتن (پهن کردن ). (حاشیه ٔ برهان قاطع چ معین ). پهن کردن .(برهان ) (غیاث ) (آنندرا …

[ گ ُ ت َ دَ / د ] (ن مف ) پهن کرده . منبسط. (تفلیسی ). پهن شده : من ایران نخواهم نه خاور نه چین نه شاهی نه گسترده روی زمین .فردوسی .بهر جای گسترده بد کار دیوبریده دل از ترس کیهان خدیو.فردوسی .از بسی …

0