معنی و ریشه کلمه نماز چیست

نماز پنج نوبت در شبانه روز (۱۷ رکعت) رو به قبلهٔ – کعبه – به صورت فردی (فرادا) یا گروهی (نماز جماعت) برگزار می‌شود.

در این عبادت در رکعت‌های اول و دوم سورهٔ حمد و معمولاً آیه یا سورهٔ کوتاهی از قرآن ـ مثل سورهٔ توحید ـ و در رکعتهای بعدی تعدادی اذکار به زبان عربی خوانده می‌شود.
جزئیات این عبادت در فرقه‌های مختلف اسلام با هم تفاوت دارد.[۷]
نماز یک فرهنگ جهانی می‌باشد.
نماز در قرآن با واژه صلاة مشخص شده‌است که به همراه مشتقاتش ۹۹ بار در قرآن تکرار شده‌است.[۸] ریشه صلاة می‌تواند دارای سه معنی باشد:

خواندن نماز به صورت دست بسته:
اهل سنت در قیام نماز دست راست خود را روی دست چپ می‌گذاردند و هر دو دست را روی ناف یا بالای آن قرار می‌دهند البته در این مسئله میان مذاهب چهارگانه اهل سنت اختلاف نظر وجود دارد حنیفه شافعیه و حنبلیه این کار را لازم و یکی از سنت‌های نماز می‌دانند ولی مالکیه آن را لازم و سنت نمی‌دانند[۱۰]
برگرداندن صورت به چپ و راست در حال خواند سلام:
شافعی‌ها و حنفی‌ها و حنبلی‌ها عقیده دارند که مستحب است نمازگزار در حال خواندن سلام نماز در سلام اول صورت خود را به طرف راست و در سلام دوم به طرف چپ برگرداند آن هم به اندازه‌ای که از پشت سر صورت او دیده شود. مالکی‌ها نیز این کار را مستحب می‌دانند ولی آن را به سلام آخر اختصاص داده‌اند. از نظر شیعه نمازگزار هنگام سلام نماز نباید صورتش از قبله منحرف شود.[۱۱]
عبور از مقابل نمازگزار:
از نظر اهل‌سنت عبور کردن از مقابل نمازگزار حرام است حتی در بعضی از کتاب‌های حدیثی آنان آمده‌است که نمازگزار باید مانع عبور عابر از مقابل خود باشد به همین جهت وقتی در مکه یا مدینه از مقابل کسی که نماز می‌گذارد عبور کنید با اعتراض شدید او و دیگران روبرو می‌شوید اما از نظر شیعه عبور از مقابل نمازگزار حرام نیست[۱۲]

در اسلام انواع نماز متعدد است. از جمله نماز روزانه است که ۱۷ رکعت در پنج وقت دارد: دو رکعت صبح، چهار رکعت ظهر، چهار رکعت عصر، سه رکعت در غروب و چهار رکعت قبل از خواب (صَلوةالْعَتَمَه)(عَتَمَة به معنی ثلث اول شب، تاریکی شب، تأخیر و اهمال است). دیگر نمازهای نافله است که تعداد رکعات و کیفیت آن‌ها در بین شیعه و سنی متفاوت است. این نمازها همراه نمازهای روزانه خوانده می‌شود نافله: دو رکعت به نیت نافله قبل از نماز صبح، هشت رکعت به نیت نافله بعد از اذان ظهر و قبل از نماز ظهر، نافله نماز ععر همانند نافله ظهر قبل از نماز عصر و هشت رکعت است، نافله نماز مغرب چهار رکعت و بعد از نمازمغرب خوانده می‌شود، نافله عشاء دو رکعت است و بعد از نماز عشاء خوانده می‌شود، نماز نافله شب (نماز شب): یازده رکعت است. هشت رکعت از آن به عنوان نماز شب، دو رکعت نماز شَفع و یک رکعت نماز وِتر است. وقت نافله شب از نصف شب تا اذان صبح است. دیگر صَلوة قَصْر است یعنی نماز کوتاه برای مسافر که آن را نماز شکسته نیز می‌گویند. در این نماز چهار رکعت‌های ظهر و عصر و عشاء نیز دو رکعتی می‌گردد و نتیجه می‌شود:دو رکعت صبح، دو رکعت ظهر، دو رکعت عصر، سه رکعت غروب و دو رکعت عشاء. دربارهٔ حدّ سفر بین مذاهب مختلفه اتفاق نیست. دیگر نماز جمعه و نماز اعیاد فطر و قربان و نماز میت و نماز خسوف و کسوف و آیات (در حوادث سمائیه و ارضیه) و نماز حاجت و نماز تسبیح و نماز جعفر و نماز استسقاء (طلب باران) که بعضی واجب است و بعضی مستحب و متفاوت در نظر شیعه و اهل سنت .[۱۳]

یکی از قدیمی‌ترین عباداتی که در تمامی ادیان گذشته وجود داشته، نماز است. در برخی از روایات به نماز تعدادی از انبیاء الهی از آدم تا خاتم اشاره شده‌است که برخی از آن‌ها به این شرح است:

۱- نماز آدم: از صُحُف ادریس نقل شده که در نخستین روز اقامت آدم و حوا در زمین، خداوند، نماز عصر و مغرب و عشاء را مجموعاً ۵۰ رکعت به آدم واجب کرد.

۵- نماز شعیب: در آیهٔ ۸۷ سوره هود آمده‌است: (قَالُواْ یا شُعَیْبُ أَصَلاَتُکَ تَأْمُرُکَ أَن نَّتْرُکَ مَا یَعْبُدُ آبَاؤُنَا أَوْ أَن نَّفْعَلَ فی أَمْوَالِنَا مَا نَشَاء إِنَّکَ لَأَنتَ الْحَلِیمُ الرشیدُ) ﴿۸۷﴾ «گفتند ای شعیب آیا نمازت به تو دستور می‌دهد که ما آنچه را پدرانمان می‌پرستیدند ترک گوییم و آنچه را می‌خواهیم، در اموالمان انجام ندهیم؟ که همانا تو مرد بردبار و رشیدی هستی.»

این جمله گفتار مردم مدین در ردّ حجّت شعیب است. اهل مدین دعوت شعیب را مستند به نماز او کردند، چون در نماز دعوت به معارضهٔ با آن قوم در بت‌پرستی و کم فروشی آنهاست و این همان سرّی است که آن‌ها از آن اینگونه تعبیر کرده‌اند؛ «اَصَلاَتُک تَامُرُکَ اَن نَترُک…» یعنی آیا نمازت، تو را امر کرده که ما بت‌پرستی را ترک کنیم.

۶- نماز الیاس: روزی الیاس به گریه و زاری درآمد. خداوند به فرشته مرگ فرمود: از الیاس سؤالی کن که سبب گریه‌ات چیست؟ برای دنیا است یا مرگ؟ الیاس جواب داد نه این است و نه آن است، بلکه گریهٔ من بخاطر این است که دیگر زنده نخواهم بود تا به ذکر و مناجات خدا پردازم. خداوند به فرشته‌اش فرمود: از او دست بردار و روح او را قبض نکن چرا که او زندگی را برای بندگی و ذکر می‌خواهد.[۱۴]

نماز در مسیحیت برای ارتباط با پدر یا خداوند یا دیگر عناصر تثلیث یعنی پسر یا روح القدس برگزار می‌شود.
در میان فرقه‌های مختلف مسیحیت نماز به صورتهای مختلف گزارده می‌شود. همچنین نمازها می‌تواند به صورت جمعی (نیایش سرایی) باشد مانند مراسم عشای ربانی یا به صورت فردی برگزار شود.
دربارهٔ مسیح آیاتی درسوره مریم، نشانگر انجام این عبادت الهی، توسّط اوست. خود عیسی گفت: «و اوصانی بالصلوة و الزکاة» یعنی خالق متعال مرا به نماز سفارش کرده که نه تنها نماز بخوانم بلکه نماز را در جامعه گسترش دهم.

مسیح در جای دیگر می‌فرمایند: درست به شما می‌گویم: چیزی به شرف آخرت رساننده‌تر و در برابر حوادث دنیا کمک‌کننده تر از نماز پیوسته نیست و چیزی به خداوند رحمان نزدیک‌تر از آن نیست. پس آن را بپا دارید و بر آن بیفزایید، نسبت به هر کار خوبی که به خدا نزدیک می‌کند، باز نماز بدو نزدیکتر و برگزیده‌تر است.

دکتر احمد شلبی در کتاب خود می‌گوید: «مهم‌ترین عبادات نزد مسیحیان روزه و نماز است، ولی محدودهٔ آن‌ها متفّق علیه نیست، بسیاری از مسیحیان معتقدند که انتظامات و قانون در روزه و نماز اختیاری است نه اجباری. مسیحیان هفت نماز در روز و شب دارند که عبارتند از: نماز صبحگاهان (بکور) و نماز ساعت سوم و ششم و نهم و یازدهم و دوازدهم و نیمهٔ شب؛ و اهتمام و توجه آن‌ها به نماز، بیشتر از روزه است و نماز، ترتیبی خاص ندارد.»
همچنین در مورد کیفیت نماز عیسویان آمده‌است که هیئت خاصّی در قیام و قعود نزد آن‌ها مراعات نمی‌شود بلکه قصد کلّی، نیّت خالص و پاک و طهارت فکر می‌باشد؛ و بهترین نماز آن است که مختصر و مفید و با حرارت تقدیم شود.

اگر چه برخی از آداب نماز و نیایش کنونی مسیحیان مانند خطاب به اقنوم ثلاثه در نماز با وحی الهی سازگاری ندارد و تحریفاتی است که توسط کاهنان مسیحی با نظر خود وارد کتاب آسمانی انجیل نموده و به عیسی نسبت داده‌اند، اما همین امر ما را به این نتیجه می‌رساند که اصل نماز در این شریعت الهی وجود داشته‌است.[۱۵]

نماز در یهودیت (در عبری: تفیلا תפלות) و در جمع تفیلیم یا تفیلوت خوانده می‌شود. توضیحات دقیق در باب آن‌ها را می‌توان در سیدور یا بخش‌های میشنا کتب سنتی دعای دیانت یهودی جست.

معمولاً در هر روز سه نماز می‌خوانند و در روز شبات شنبه و سایر روزهای مقدس فرقه‌های ارتدکس و محافظه کار یک نماز اضافی هم به نام موسف خوانده می‌شود.
زمانیکه موسی در جهت انجام رسالت الهی خویش به همراه همسرش از وطن هجرت کردند و دچار سختی‌ها شدند، خداوند برای آرامش او به وی وحی نمود که: «واَقم الصلوة لذکری» یعنی نماز را برای یاد من بپادار؛ و در آیه دیگری به موسی و هارون دستور داده شده که نماز را به پا دارید.

همچنین در قرآن کریم در آیه ۸۳ سوره بقره، ضمن اشاره به پیمانی که از بنی اسرائیل گرفته شده نماز به عنوان یکی از ارکان این پیمان شمرده شده‌است. در این آیه می‌خوانیم:

«وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَ بَنِی إِسْرَائِیلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّـهَ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَذِی الْقُرْبَیٰ وَالْیَتَامَیٰ وَالْمَسَاکِینِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ إِلَّا قَلِیلًا مِّنکُمْ وَأَنتُم مُّعْرِضُونَ» (و چون از فرزندان اسرائیل پیمان محکم گرفتیم که: جز خدا را نپرستید، و به پدر و مادر، و خویشان و یتیمان و مستمندان احسان کنید، و با مردم [به زبان] خوش سخن بگویید، و نماز را به پا دارید، و زکات را بدهید؛ آنگاه، جز اندکی از شما، [همگی] به حالت اعراض روی برتافتید)
این آیه به صورت آشکار، به پا داشتن نماز را به عنوان میثاقی معرفی کرده که از بنی اسرائیل، دوشادوش مسئله عبادت خداوند و نیکی به والدین گرفته شده‌است؛ که این خود بیانگر اهمیت نماز در شریعت موسی است.

طبری در تفسیر خود، قول محمد باقر را در مورد این آیه نقل می‌کند که گفت: یهود و منافقین، مردم را به اقامهٔ نماز و دادن زکات فرمان می‌دادند ولی خود انجام نمی‌دادند پس خداوند فرمان داد به آن‌ها که با مسلمانان تصدیق‌کنندهٔ پیامبر باشند و اقامهٔ نماز کنند.

علاوه بر آیات، روایاتی نیز وجود دارد که به این مطلب اشاره دارند. در روایت آمده‌است که خدا به موسی می‌فرماید: بر تو باد نماز! زیرا آن جایگاهی خاص نزد من دارد و نزد من پیمانی محکم دارد. همین‌طور در خطابی دیگر به موسی دستور داده می‌شود در میان مردم خود امامت نمازشان را به عهده بگیرد: «ای موسی در نمازشان و آنچه اختلاف دارند امام باش» از اینرو می‌توان نتیجه گرفت که نماز در شریعت موسی نیز وجود داشته‌است و دعا و نیایش اوقات معینی داشته که براساس زمان‌های برگزاری مراسم عمومی قربانی در معبد تعیین می‌شده‌است.[۱۶]

نماز یکی از عبادت‌های مزدیسنا است که برای داشتن توجه همیشگی به دستورهای دینی و سپاسگزاری خدا گزارده می‌شود. این دستورها عمدتاً ماهیتی اخلاقی دارند.[۱۷] امروزه نماز پنجگانه را معمولاً موبدان می‌گزارند و بیشتر زرتشتیان به خواندن دعاهای صبحگاه و شامگاه اکتفا می‌کنند. نماز در دین زرتشت به اینصورت است که آتشی افروخته می‌شود و در حالی که دست‌ها به سوی آسمان بلند است و سر نیز به احترام تعظیم الهی خم شده، برگرد اهورا مزدا می‌چرخند و سرودها و شعرهایی نیز با آوازی رسا و زیبا خوانده می‌شود.

این نماز، نمازی بی‌پیرایه و همراه با تفکر در وجود خود و اهورا مزدا است که شخص را به اهورا مزدا نزدیک‌تر می‌کند. شخص زرتشتی در هنگام نماز، آتش سوزان مادی را نمی‌بیند و به آن توجهی نمی‌کند؛ بلکه چیزی که توجه او را جلب می‌کند، آتش فروزان مینوی است که در دل همهٔ افراد وجود دارد.

بنابر سنت زرتشتی، پنج بار در شبانه روز نماز خوانده می‌شود که خواندن آن نیز بر آن‌ها واجب است. هر نماز با این مضامین آغاز می‌شود: «خشن‌اتره، اهورامزدا» یعنی خشنود می‌گردانم اهورا مزدا را؛ و آنگاه ادامه می‌دهند: «ایمان دارم به کیش مزدا پرستی که آوردهٔ زرتشت است. پیرو آموزه‌های اهورایی هستم که از دروغ و دوگانه پرستی به دور است».

زرتشتیان هر ۲۴ ساعت را به ۵ گاه تقسیم می‌کنند و آداب مذهبی تابع این زمان‌های مشخّص هستند.

نمازهای پنجگانه به صورت زیر می‌باشد:

زرتشتیان، نمازهای دیگری نیز دارند که در شبانه روز می‌خوانند. معروف‌ترین این نمازها، نماز سروش باج است.[۱۸]

برخی از هنرمندان با موضوع نماز دست به خلق آثاری در زمینه‌های مختلف هنری زده‌اند. از جمله آن‌ها می‌توان به تابلوی نقاشی آتش با موضوع نماز اثر یوسف عبدی نژاد اشاره کرد.

صفحه‌ها برای ویرایشگران خارج‌شده از سامانه (بیشتر بدانید)

درگاه اسلام

نماز نیایش یا عملی است که با هدف برقراری ارتباط نزدیک با معبود انجام می‌شود. در معنایی محدود، به استغاثه یا درخواست شفاعت از یک خدا یا جد خدا انگاشته‌شده نماز گفته می‌شود. در معنایی جامع، می‌تواند به شکرگزاری یا ستایش نیز اشاره داشته باشد.

واژهٔ نماز واژه‌ای از زبان پهلوی ساسانی است که تلفظ درست آن نماژ می‌باشد و نیایش زرتشتیان بوده و ایرانیان آن را برای واژهٔ «صلاة» عربی به کار بردند. این واژه در واژه‌نامهٔ پارسی به معنای خم شدن، سر فرودآوردن برای ستایش پروردگار، ارج نهادن و بیان بندگی و پیروی از یزدان است.[۱][۲] واژهٔ نماز نام‌واژه‌ای از فعل نمیدن فارسی به معنی کرنش، بزرگداشت (تعظیم) است.
پیش از حمله اعراب به ایران و ورود دین اسلام به این کشور، نیایش ایرانیان زرتشتی در زبان پهلوی نماژ یا نماچ نام داشت.[۳] سپس ایرانیان از همان واژه برای خواندن الصلاة فی الإسلام به زبان عربی استفاده کردند. نماز یهودیان نیز تِفیلا نام دارد.
برخی حدس زده‌اند که این واژه از واژهٔ «ناماسته» در زبان سانسکریت گرفته شده‌باشد که محتمل نیست؛ زیرا واژهٔ نماز خود واژه‌ای ترجمه شده از زبان پارسی باستان به زبان پهلوی ساسانی است و واژهٔ درست و اصیل آن در نیایش‌های مزدیسنان، نِمَنگه نام دارد.[۴][۵]

«صلاة» اعراب که در لسان شرع برای فعل عبادی خاصی یعنی همان «نماز» به کار برده شده‌است، در لغت به معنای دعا، استغفار، رحمت و مغفرت، عبادت، سلام و تعظیم است واگر به الله نسبت داده شود، به معنای رحمت و ثنای بر بندگان می‌باشد و در اصطلاح نیز به عملی عبادی اطلاق می‌شود که متّشکل از اجزاء و شرایط خاصّی است و باید با قصد قربت به پروردگار هر روز در چند نوبت به زبان عربی به جا آورده شود.
معنی و ریشه کلمه نماز چیست

نماز به عنوان فعلی عبادی که به منظور دعا و نیز تعظیم الهی انجام می‌شود، یکی از مشترکات ادیان الهی است، هرچند شکل و نحوهٔ انجام آن در ادیان مختلف متفاوت می‌باشد. از همین روست که در کتاب مقدس مسلمانان به شکل «صلاة» آمده و در معنای واژه نماز است: «نماز معروف است و یکی از واجبات دینیه هر روز تمام ملل و مذاهب است، چه منفرداً و چه جماعتاً…» و پس از آن به شرح معنای نماز بر مبنای تورات و انجیل پرداخته تا آنکه می‌نویسد: «احدی جز منکرین خدا منکر نماز و دعا نیست…».

در نوشتار حاضر نیز از «نماز» همین معنای فوق اراده شده‌است و حقیقت شرعیهٔ آن که در اسلام از این اصطلاح اراده می‌شود، مدّ نظر نمی‌باشد.

محمد مسعود نوروزی معتقد است کلمه نماز از ریشه نماچ که در پارسی میانه (پهلوی زمان ساسانیان) است گرفته شده و فعل نماچ پورتن به معنای نماز بردن و تعظیم کردن به کار رفته‌است؛ و قبل از آن در ایران باستان از ریشه نم به معنای خم شدن و سر فروآوردن مشتق شده‌است. در اوستا نماز به صورت نِمَنگه یا نِمَه به معنای دعا و درود آمده‌است.[۶] این واژه در زبان پهلوی به صورت نماژ یا نماچ آمده‌است که پس از حملهٔ اعراب به ایران به دلیل کمبود حرف پایانی این واژه در الفبای عربی، حرف پایانی آن تبدیل به ز گشته و کل واژه به شکل نماز درآمده است.

مسلمانان در هر روز، ۱۷ رکعت نماز به این شیوه می‌خوانند:

است.

نماز پنج نوبت در شبانه روز (۱۷ رکعت) رو به قبلهٔ – کعبه – به صورت فردی (فرادا) یا گروهی (نماز جماعت) برگزار می‌شود.

در این عبادت در رکعت‌های اول و دوم سورهٔ حمد و معمولاً آیه یا سورهٔ کوتاهی از قرآن ـ مثل سورهٔ توحید ـ و در رکعتهای بعدی تعدادی اذکار به زبان عربی خوانده می‌شود.
جزئیات این عبادت در فرقه‌های مختلف اسلام با هم تفاوت دارد.[۷]
نماز یک فرهنگ جهانی می‌باشد.
نماز در قرآن با واژه صلاة مشخص شده‌است که به همراه مشتقاتش ۹۹ بار در قرآن تکرار شده‌است.[۸] ریشه صلاة می‌تواند دارای سه معنی باشد:

خواندن نماز به صورت دست بسته:
اهل سنت در قیام نماز دست راست خود را روی دست چپ می‌گذاردند و هر دو دست را روی ناف یا بالای آن قرار می‌دهند البته در این مسئله میان مذاهب چهارگانه اهل سنت اختلاف نظر وجود دارد حنیفه شافعیه و حنبلیه این کار را لازم و یکی از سنت‌های نماز می‌دانند ولی مالکیه آن را لازم و سنت نمی‌دانند[۱۰]
برگرداندن صورت به چپ و راست در حال خواند سلام:
شافعی‌ها و حنفی‌ها و حنبلی‌ها عقیده دارند که مستحب است نمازگزار در حال خواندن سلام نماز در سلام اول صورت خود را به طرف راست و در سلام دوم به طرف چپ برگرداند آن هم به اندازه‌ای که از پشت سر صورت او دیده شود. مالکی‌ها نیز این کار را مستحب می‌دانند ولی آن را به سلام آخر اختصاص داده‌اند. از نظر شیعه نمازگزار هنگام سلام نماز نباید صورتش از قبله منحرف شود.[۱۱]
عبور از مقابل نمازگزار:
از نظر اهل‌سنت عبور کردن از مقابل نمازگزار حرام است حتی در بعضی از کتاب‌های حدیثی آنان آمده‌است که نمازگزار باید مانع عبور عابر از مقابل خود باشد به همین جهت وقتی در مکه یا مدینه از مقابل کسی که نماز می‌گذارد عبور کنید با اعتراض شدید او و دیگران روبرو می‌شوید اما از نظر شیعه عبور از مقابل نمازگزار حرام نیست[۱۲]

در اسلام انواع نماز متعدد است. از جمله نماز روزانه است که ۱۷ رکعت در پنج وقت دارد: دو رکعت صبح، چهار رکعت ظهر، چهار رکعت عصر، سه رکعت در غروب و چهار رکعت قبل از خواب (صَلوةالْعَتَمَه)(عَتَمَة به معنی ثلث اول شب، تاریکی شب، تأخیر و اهمال است). دیگر نمازهای نافله است که تعداد رکعات و کیفیت آن‌ها در بین شیعه و سنی متفاوت است. این نمازها همراه نمازهای روزانه خوانده می‌شود نافله: دو رکعت به نیت نافله قبل از نماز صبح، هشت رکعت به نیت نافله بعد از اذان ظهر و قبل از نماز ظهر، نافله نماز ععر همانند نافله ظهر قبل از نماز عصر و هشت رکعت است، نافله نماز مغرب چهار رکعت و بعد از نمازمغرب خوانده می‌شود، نافله عشاء دو رکعت است و بعد از نماز عشاء خوانده می‌شود، نماز نافله شب (نماز شب): یازده رکعت است. هشت رکعت از آن به عنوان نماز شب، دو رکعت نماز شَفع و یک رکعت نماز وِتر است. وقت نافله شب از نصف شب تا اذان صبح است. دیگر صَلوة قَصْر است یعنی نماز کوتاه برای مسافر که آن را نماز شکسته نیز می‌گویند. در این نماز چهار رکعت‌های ظهر و عصر و عشاء نیز دو رکعتی می‌گردد و نتیجه می‌شود:دو رکعت صبح، دو رکعت ظهر، دو رکعت عصر، سه رکعت غروب و دو رکعت عشاء. دربارهٔ حدّ سفر بین مذاهب مختلفه اتفاق نیست. دیگر نماز جمعه و نماز اعیاد فطر و قربان و نماز میت و نماز خسوف و کسوف و آیات (در حوادث سمائیه و ارضیه) و نماز حاجت و نماز تسبیح و نماز جعفر و نماز استسقاء (طلب باران) که بعضی واجب است و بعضی مستحب و متفاوت در نظر شیعه و اهل سنت .[۱۳]

یکی از قدیمی‌ترین عباداتی که در تمامی ادیان گذشته وجود داشته، نماز است. در برخی از روایات به نماز تعدادی از انبیاء الهی از آدم تا خاتم اشاره شده‌است که برخی از آن‌ها به این شرح است:

۱- نماز آدم: از صُحُف ادریس نقل شده که در نخستین روز اقامت آدم و حوا در زمین، خداوند، نماز عصر و مغرب و عشاء را مجموعاً ۵۰ رکعت به آدم واجب کرد.

۵- نماز شعیب: در آیهٔ ۸۷ سوره هود آمده‌است: (قَالُواْ یا شُعَیْبُ أَصَلاَتُکَ تَأْمُرُکَ أَن نَّتْرُکَ مَا یَعْبُدُ آبَاؤُنَا أَوْ أَن نَّفْعَلَ فی أَمْوَالِنَا مَا نَشَاء إِنَّکَ لَأَنتَ الْحَلِیمُ الرشیدُ) ﴿۸۷﴾ «گفتند ای شعیب آیا نمازت به تو دستور می‌دهد که ما آنچه را پدرانمان می‌پرستیدند ترک گوییم و آنچه را می‌خواهیم، در اموالمان انجام ندهیم؟ که همانا تو مرد بردبار و رشیدی هستی.»

این جمله گفتار مردم مدین در ردّ حجّت شعیب است. اهل مدین دعوت شعیب را مستند به نماز او کردند، چون در نماز دعوت به معارضهٔ با آن قوم در بت‌پرستی و کم فروشی آنهاست و این همان سرّی است که آن‌ها از آن اینگونه تعبیر کرده‌اند؛ «اَصَلاَتُک تَامُرُکَ اَن نَترُک…» یعنی آیا نمازت، تو را امر کرده که ما بت‌پرستی را ترک کنیم.

۶- نماز الیاس: روزی الیاس به گریه و زاری درآمد. خداوند به فرشته مرگ فرمود: از الیاس سؤالی کن که سبب گریه‌ات چیست؟ برای دنیا است یا مرگ؟ الیاس جواب داد نه این است و نه آن است، بلکه گریهٔ من بخاطر این است که دیگر زنده نخواهم بود تا به ذکر و مناجات خدا پردازم. خداوند به فرشته‌اش فرمود: از او دست بردار و روح او را قبض نکن چرا که او زندگی را برای بندگی و ذکر می‌خواهد.[۱۴]

نماز در مسیحیت برای ارتباط با پدر یا خداوند یا دیگر عناصر تثلیث یعنی پسر یا روح القدس برگزار می‌شود.
در میان فرقه‌های مختلف مسیحیت نماز به صورتهای مختلف گزارده می‌شود. همچنین نمازها می‌تواند به صورت جمعی (نیایش سرایی) باشد مانند مراسم عشای ربانی یا به صورت فردی برگزار شود.
دربارهٔ مسیح آیاتی درسوره مریم، نشانگر انجام این عبادت الهی، توسّط اوست. خود عیسی گفت: «و اوصانی بالصلوة و الزکاة» یعنی خالق متعال مرا به نماز سفارش کرده که نه تنها نماز بخوانم بلکه نماز را در جامعه گسترش دهم.

مسیح در جای دیگر می‌فرمایند: درست به شما می‌گویم: چیزی به شرف آخرت رساننده‌تر و در برابر حوادث دنیا کمک‌کننده تر از نماز پیوسته نیست و چیزی به خداوند رحمان نزدیک‌تر از آن نیست. پس آن را بپا دارید و بر آن بیفزایید، نسبت به هر کار خوبی که به خدا نزدیک می‌کند، باز نماز بدو نزدیکتر و برگزیده‌تر است.

دکتر احمد شلبی در کتاب خود می‌گوید: «مهم‌ترین عبادات نزد مسیحیان روزه و نماز است، ولی محدودهٔ آن‌ها متفّق علیه نیست، بسیاری از مسیحیان معتقدند که انتظامات و قانون در روزه و نماز اختیاری است نه اجباری. مسیحیان هفت نماز در روز و شب دارند که عبارتند از: نماز صبحگاهان (بکور) و نماز ساعت سوم و ششم و نهم و یازدهم و دوازدهم و نیمهٔ شب؛ و اهتمام و توجه آن‌ها به نماز، بیشتر از روزه است و نماز، ترتیبی خاص ندارد.»
همچنین در مورد کیفیت نماز عیسویان آمده‌است که هیئت خاصّی در قیام و قعود نزد آن‌ها مراعات نمی‌شود بلکه قصد کلّی، نیّت خالص و پاک و طهارت فکر می‌باشد؛ و بهترین نماز آن است که مختصر و مفید و با حرارت تقدیم شود.

اگر چه برخی از آداب نماز و نیایش کنونی مسیحیان مانند خطاب به اقنوم ثلاثه در نماز با وحی الهی سازگاری ندارد و تحریفاتی است که توسط کاهنان مسیحی با نظر خود وارد کتاب آسمانی انجیل نموده و به عیسی نسبت داده‌اند، اما همین امر ما را به این نتیجه می‌رساند که اصل نماز در این شریعت الهی وجود داشته‌است.[۱۵]

نماز در یهودیت (در عبری: تفیلا תפלות) و در جمع تفیلیم یا تفیلوت خوانده می‌شود. توضیحات دقیق در باب آن‌ها را می‌توان در سیدور یا بخش‌های میشنا کتب سنتی دعای دیانت یهودی جست.

معمولاً در هر روز سه نماز می‌خوانند و در روز شبات شنبه و سایر روزهای مقدس فرقه‌های ارتدکس و محافظه کار یک نماز اضافی هم به نام موسف خوانده می‌شود.
زمانیکه موسی در جهت انجام رسالت الهی خویش به همراه همسرش از وطن هجرت کردند و دچار سختی‌ها شدند، خداوند برای آرامش او به وی وحی نمود که: «واَقم الصلوة لذکری» یعنی نماز را برای یاد من بپادار؛ و در آیه دیگری به موسی و هارون دستور داده شده که نماز را به پا دارید.

همچنین در قرآن کریم در آیه ۸۳ سوره بقره، ضمن اشاره به پیمانی که از بنی اسرائیل گرفته شده نماز به عنوان یکی از ارکان این پیمان شمرده شده‌است. در این آیه می‌خوانیم:

«وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَ بَنِی إِسْرَائِیلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّـهَ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَذِی الْقُرْبَیٰ وَالْیَتَامَیٰ وَالْمَسَاکِینِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ إِلَّا قَلِیلًا مِّنکُمْ وَأَنتُم مُّعْرِضُونَ» (و چون از فرزندان اسرائیل پیمان محکم گرفتیم که: جز خدا را نپرستید، و به پدر و مادر، و خویشان و یتیمان و مستمندان احسان کنید، و با مردم [به زبان] خوش سخن بگویید، و نماز را به پا دارید، و زکات را بدهید؛ آنگاه، جز اندکی از شما، [همگی] به حالت اعراض روی برتافتید)
این آیه به صورت آشکار، به پا داشتن نماز را به عنوان میثاقی معرفی کرده که از بنی اسرائیل، دوشادوش مسئله عبادت خداوند و نیکی به والدین گرفته شده‌است؛ که این خود بیانگر اهمیت نماز در شریعت موسی است.

طبری در تفسیر خود، قول محمد باقر را در مورد این آیه نقل می‌کند که گفت: یهود و منافقین، مردم را به اقامهٔ نماز و دادن زکات فرمان می‌دادند ولی خود انجام نمی‌دادند پس خداوند فرمان داد به آن‌ها که با مسلمانان تصدیق‌کنندهٔ پیامبر باشند و اقامهٔ نماز کنند.

علاوه بر آیات، روایاتی نیز وجود دارد که به این مطلب اشاره دارند. در روایت آمده‌است که خدا به موسی می‌فرماید: بر تو باد نماز! زیرا آن جایگاهی خاص نزد من دارد و نزد من پیمانی محکم دارد. همین‌طور در خطابی دیگر به موسی دستور داده می‌شود در میان مردم خود امامت نمازشان را به عهده بگیرد: «ای موسی در نمازشان و آنچه اختلاف دارند امام باش» از اینرو می‌توان نتیجه گرفت که نماز در شریعت موسی نیز وجود داشته‌است و دعا و نیایش اوقات معینی داشته که براساس زمان‌های برگزاری مراسم عمومی قربانی در معبد تعیین می‌شده‌است.[۱۶]

نماز یکی از عبادت‌های مزدیسنا است که برای داشتن توجه همیشگی به دستورهای دینی و سپاسگزاری خدا گزارده می‌شود. این دستورها عمدتاً ماهیتی اخلاقی دارند.[۱۷] امروزه نماز پنجگانه را معمولاً موبدان می‌گزارند و بیشتر زرتشتیان به خواندن دعاهای صبحگاه و شامگاه اکتفا می‌کنند. نماز در دین زرتشت به اینصورت است که آتشی افروخته می‌شود و در حالی که دست‌ها به سوی آسمان بلند است و سر نیز به احترام تعظیم الهی خم شده، برگرد اهورا مزدا می‌چرخند و سرودها و شعرهایی نیز با آوازی رسا و زیبا خوانده می‌شود.

این نماز، نمازی بی‌پیرایه و همراه با تفکر در وجود خود و اهورا مزدا است که شخص را به اهورا مزدا نزدیک‌تر می‌کند. شخص زرتشتی در هنگام نماز، آتش سوزان مادی را نمی‌بیند و به آن توجهی نمی‌کند؛ بلکه چیزی که توجه او را جلب می‌کند، آتش فروزان مینوی است که در دل همهٔ افراد وجود دارد.

بنابر سنت زرتشتی، پنج بار در شبانه روز نماز خوانده می‌شود که خواندن آن نیز بر آن‌ها واجب است. هر نماز با این مضامین آغاز می‌شود: «خشن‌اتره، اهورامزدا» یعنی خشنود می‌گردانم اهورا مزدا را؛ و آنگاه ادامه می‌دهند: «ایمان دارم به کیش مزدا پرستی که آوردهٔ زرتشت است. پیرو آموزه‌های اهورایی هستم که از دروغ و دوگانه پرستی به دور است».

زرتشتیان هر ۲۴ ساعت را به ۵ گاه تقسیم می‌کنند و آداب مذهبی تابع این زمان‌های مشخّص هستند.

نمازهای پنجگانه به صورت زیر می‌باشد:

زرتشتیان، نمازهای دیگری نیز دارند که در شبانه روز می‌خوانند. معروف‌ترین این نمازها، نماز سروش باج است.[۱۸]

برخی از هنرمندان با موضوع نماز دست به خلق آثاری در زمینه‌های مختلف هنری زده‌اند. از جمله آن‌ها می‌توان به تابلوی نقاشی آتش با موضوع نماز اثر یوسف عبدی نژاد اشاره کرد.

ساعت پاسخگوي احكام شرعي

20 الي 21:30 شب

10 صبح الي 11:30 ظهر

معنی و ریشه کلمه نماز چیست

واژه فارسي «نماز» از لفظ پهلوي «نماك» گرفته شده است و آن هم به نوبه خود از ريشه باستاني «نِم» به معني «خم شدن» و «تعظيم كردن» مأخوذ است كه به تدريج بر معني «صلاة» يا عبادت ويژه مسلمين اطلاق گرديده است.
بر اساس بعضي از تواريخ، برخي ايرانيان تازه مسلمان در سالهاي حكومت اعراب بر ايران، به جاي كلمه «صلاة» از كلمه «نماك» استفاده مي كرده اند و هنگام فراخواندن مردم به سوي نماز، به جاي «الصلوة»، كلمه «النّماك» و به جاي «حَيّ عَلي الصّلوة»، جمله بشتابيد به سوي نماك را به كار مي برده اند.
 با توجه به موارد استعمال كلمه نماز، مي توانيم براي آن سه معني كلي را در نظر بگيريم:
1. خدمت و خدمتكاري، اطاعت و فرمانبرداري، سر فرود آوردن و تعظيم، سر به زمين نهادن، كرنش و تكريم، اظهار طاعت و بندگي.
واژه هاي «نماز بردن»، «در نماز آمدن»، «به نماز آمدن» و «نماز آوردن» به معناي پرستش كردن، عاجزي نمودن، خم شدن به علامت تعظيم و بندگي و به خاك افتادن به قصد تعظيم در برابر پادشاهي يا بزرگي ديگر به كار رفته است.
شهيد بلخي سروده است: تو را اگر ملك چينيان بديدي روي/ نماز بردي و دينار بر پراكندي
و فردوسي طوسي سروده است: فراوانش بستود و بردش نماز/ همي بود پيشش زماني دراز
 2. «پرستش و اداي طاعت ايزد تعالي» و «عرض نياز به سوي خداي عالميان است به هر طريقي كه در شريعت پيغمبران وارد شده است» كه در اين معني معادل كلمه «صلوة» مي باشد. 
فردوسي در اين معني سروده است: چنين گفت امروز شاه از نماز/ همانا نيايد به كاري فراز
و فرخي چنين به نظم در آورده است: طاعت تو چون نماز است و هر آن كس كز نماز/ سر بتابد بي شك او را كرد بايد سنگسار
و ناصر خسرو سروده است: گفتم كه نماز از چه بر اطفال و مجانين/ واجب نشود تا نشود عقل، مخير؟
در ادب پارسي، «نماز نيمروز»، «نماز پيشين» و «نماز ميانين»، همان صلوة وسطي، يعني نماز ظهر است و «نماز ديگر» و «نماز پسين» به معني نماز عصر است و «پسين گاه» به معني «هنگام نماز عصر» به كار رفته است. همچنين «نماز شام» به معني «نماز مغرب» و نماز خفتن» براي نماز عشاء و «نماز بام»، «نماز بامداد»، نماز بامدادين» و «دو گانه» به جاي «نماز صبح» و «دو گانه گزاردن» به معني «خواندن نماز صبح»، استعمال شده است.   
3. از آنجا كه شرط نماز، طهارت است و كلمه نماز، مفهوم طهارت و پاكيزگي را تداعي مي كند، كلمه «نمازي» كه منسوب به نماز و به معناي «دوستدار نماز» است؛ «به معني پاك و طاهر»نيز به كار رفته است. در اينجا «نمازي كردن»، به معني «پاك كردن، شستن، آب كشيدن و غسل دادن» استعمال شده است.

منبع: 

نمازشناسي، راشدي، حسن، انتشارات ستاد مركزي اقامه نماز، 1378

«نماز» يكى از فرايض دين و عبادت مخصوصى است كه مسلمانان پنج بار در شبانه‌روز بجا می‌‌‌آورند. مطابق با تصریح قرآن و شواهدی که وجود دارد نماز از ابتدای خلقت آدم یک فریضه دینی بوده است.

ريشه واژه نماز در فارسي از لفظ پهلوي «نماك» گرفته شده وآن هم به نوبه خود از ريشه باستاني «نِم» ؛ به معني «خم شدن وتعظيم كردن» مأخوذ است كه به تدريج بر معني «صلاة» يعني عبادت ويژه ما مسلمانان اطلاق گرديده است.[۱]

نماز در لغت به معناى خدمت و بندگی، اطاعت و فرمان برداری، سجده، کرنش و تکریم و تعظیم به کار رفته است. و «در نماز آمدن» به معنای سجده کردن و تعظیم کردن در متون قدیمی فارسی به کار رفته است:

چو نزدیک رستم فراز آمدند * به پیشش همه در نماز آمدند (فردوسی)

کنیزان گلرخ فراز آمدند * همه پیش جم در نماز آمدند (اسدی)[۲]
معنی و ریشه کلمه نماز چیست

در قرآن کریم بیش از صد آیه در مورد نماز آمده که بیان کننده این است که نماز مظهر پيوند با خدا و ارتباط با اوست و به همين دليل از همه عبادات برتر و بالاتر است :

مرحوم صاحب جواهر با استفاده از مضامين آيات و اخبار درباره اهمیت نماز فرموده است:

«نماز آن چيزى است كه از كارهاى زشت و ناروا جلوگيرى می‌‌كند و به واسطه آن آتش دوزخ خاموش می‌‌شود و موجب تقرب هر پرهيزكار و وسيله ترقى هر مؤمن پاكى است و گناهان را می‌‌شويد همچون نهر جارى كه چركى بدن را می‌‌شويد و تكرار آن در هر روز پنج مرتبه مانند تكرار شستن بدن در آن نهر است و خداوند حضرت عیسی علیه السلام را مادامی‌‌‌ كه زنده است به نماز سفارش فرمود و همچنين غيرمسيح از انبياء ديگر را، بلكه نماز اصل اسلام و بهترين عمل و بهترين چيزى است كه از جانب شرع وضع شده و نماز ميزان و معيار و وسيله سنجيدن ساير اعمال مردم است، پس كسى كه نماز را كامل بجا آورده باشد اجر همه اعمال او مستوفى و كامل باشد و همه آن‌‌ها از وى پذيرفته شود. پس به اين جهت نماز نسبت به اعمال ديگر بلكه نسبت به دين چون عمود است نسبت به خيمه، و از اين جهت نماز اول چيزى است كه از اعمال بنده مورد حساب قرار می‌‌گيرد و در آن نگاه كرده می‌‌شود، پس هرگاه نماز پذيرفته شود در ساير اعمال او نظر شود و از وى پذيرفته گردد و هرگاه نماز رد شود در باقى اعمال او نظر نشود و مردود گردد، بنابراين شگفت نباشد اگر تارك نماز از كفار ناميده شود بلكه چنين است اگر علت ترك نماز استخفاف بدين باشد.

و نماز آن چيزى است كه حضرت امام صادق عليه السلام می‌‌فرمايد نمی‌‌‌ شناسم چيزى را كه بعد از معرفت از نماز مقرب تر و محبوب تر نزد خدا باشد بلكه حضرت صادق عليه السلام فرموده هر كه اين نمازهاى واجب پنجگانه را بپا دارد و بر اوقات آن‌ها محافظت كند روز قيامت خدا را ملاقات كند در حالى كه براى او نزد خدا عهدى باشد كه به واسطه آن داخل بهشت گردد و كسى كه اين نمازها را به وقتش انجام ندهد و بر آن‌ها مواظبت ننمايد پس آن حق خدا و خاص اوست كه اگر بخواهد بيامرزد او را و اگر بخواهد وى را عذاب نمايد، و نماز واجب بهتر از بيست حج است كه هر حجى بهتر از اطاقى است كه پر از طلا باشد و همه آن‌ها را در راه خدا صدقه بدهند بلكه نماز واجب بهتر از هزار حج است كه هر حجى بهتر است از دنيا و آن چه در دنياست و به درستى كه اطاعت خدا خدمت او در زمين است و هيچ خدمتى با نماز برابرى نمی‌‌كند و از همين جهت ملائكه حضرت زکریا علیه السلام را ندا نمودند و حال آن كه در محراب عبادت نماز می‌‌گزارد.

و هنگامی‌‌‌ كه نمازگزار براى نماز بپا می‌‌شود رحمت حق از آسمان تا زمين بروى فرود می‌‌آيد و فرشتگان او را احاطه می‌‌كنند و فرشته ندا می‌‌كند اگر نمازگزار بداند آن چه در نماز است از آن غافل نمی‌‌شود، و غير اين‌ها از اخبارى كه درباره نماز وارد شده مانند خبر شامه و غير آن با اين كه آن چه به حسب اعتبار در نماز می‌‌باشد كافى و بى نياز كننده از آثار است زيرا در آن جمع شده از عبادات آن چيزهايى كه در غير نماز جمع نشده از عبادت زبان و دل كه به وسيله قرائت و ذكر و تضرع و شكر و دعا انجام می‌‌شود، آن دعايى كه اگر نباشد خداوند به بندگان اعتنا نمی‌‌كند، و نيز ظاهر شدن اثر بندگى نسبت به معبود به واسطه ركوع و سجود و گذاردن شريفترين و عالي‌ترين موضع بدن بر پست‌ترين و پائين‌ ترين موضع (يعنى خاك) و به تحقيق حضرت امام رضا عليه السلام در جواب مسائل محمد بن سنان نوشت كه علت نماز اينست كه نماز اقرار به ربوبيت خداى عزوجل، و نفى شريك و همتا براى او و ايستادن در مقابل خداوند جبار جل جلاله به حالت ذلت و مسكنت و خضوع، و اعتراف و طلب براى گذشتن از گناهان گذشته و گذاردن صورت بر زمين در هر روز به جهت تعظيم خداوند عزوجل می‌‌باشد و اين كه هميشه به ياد خدا بوده و فراموش كار و غافل از ذكر خدا نباشد و ايستادن در مقابل خدا و جلوگير از معاصى و مانع از انواع فساد است». (در اين جا آن چه از كلام صاحب جواهر مقصود بود به پايان رسيد و به همين مقدار در اين موضع اكتفاء می‌‌شود.)[۴]

از موارد متعددی از آیات قرآن بر می آید که نماز آئینی بوده که از ابتدا در دین توحیدی وجود داشته است:

همچنین در برخی از روایات به نماز تعدادی از انبیاء الهی از حضرت آدم علی نبینا و آله و علیه اسلام تا حضرت خاتم صلی الله و علیه و آله و سلم اشاره شده است که برخی از آنها به این شرح است:

زرتشتیان هر 24 ساعت را به 5 گاه تقسیم می‌کنند ودر هر یک از آنها یک نماز دارند. [۱۰]و در قاموس كتاب مقّدس مي خوانيم «روح القدس وضع و طور و طرز نماز را به ما مي آموزد و جميع انبياء و مؤمنين و مقدّسين سلف براي نماز و دعا مشهور بوده اند. از جمله حضرت ابراهيم ـ عليه السلام ـ و موسي و يوشع و سموئيل و داود، چنانچه از تمام مزاميز، آن چنان واضح مي گردد و بسياري از اوقات، منجي ما منفردا براي دعا و نماز در صحراها مي رفت.»[۱۱]

اموال: خرید و فروش، شرکت، صلح، اجاره، مزارعه، مساقات، وکالت، قرض، حواله، رهن، ضامن شدن، کفالت، امانت، عاریه، ارث، غصب

آداب و رفتار: ازدواج، طلاق، خوردن و آشامیدن، نذر و عهد، قسم، امر به معروف و نهی از منکر، صید ، ذبح، وصیت، مال پیدا شده، وقف، دفاع، مسائل مستحدثه

0