برنامه برجام به انگلیسی

در این نوشتار از واژه گریزانه به جای سانتریفوژ استفاده شده‌است.

مفاد برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به ۱۰۹ صفحه و ۵ ضمیمه می‌رسد.[۱۶] برخی از مهم‌ترین بندهای این توافق‌نامه به قرار زیر است:[۱۶][۱۷]

طبق مفاد ذکر شده در بالا “زمان ایران برای فرار”—وقت مورد نیاز ایران برای تولید مواد مورد نیاز برای ساخت تنها یک سلاح هسته‌ای اگر این کشور توافق‌نامه را لغو کند—از ۲ تا ۳ ماه به ۱ سال افزایش خواهد یافت و این روند به مدت ۱۰ سال ادامه خواهد داشت.[۱۶][۲۰]

از جمله‌بندهایی که در برجام در رابطه با برداشتن تحریم‌های ایران آورده شده، به موارد زیر اشاره می‌شود:

بسیاری از مردم با حضور خیابانی در شهرهای تهران، کرج، بروجرد، بوشهر، سنندج، مشهد، شهرکرد، زنجان، کرمان، اردبیل، سمنان، کرمانشاه، شیراز، یاسوج، بندرعباس، گناوه، بیرجند، یزد، اصفهان، زاهدان، اراک، قزوین، همدان، بجنورد و قم از توافق هسته‌ای ابراز شادمانی کردند و در تهران شعارهایی مانند «سفیر صلح ایران، تشکر تشکر – روحانی زنده باد، هاشمی پاینده باد – روحانی متشکریم – نیروی انتظامی تشکر، تشکر» و «توافق بعدی ما، حقوق شهروندی ما» در بین مردم داده شد.[۴۴]

طبق برجام، این توافق رسماً مورد حمایت شورای امنیت سازمان ملل قرار گرفت[۵۴][۵۵] و آن را با گنجانیدن در حقوق بین‌الملل قانوناً الزام‌آور ساخت.[۵۶][۵۷]

سامانتا پاور سفیر آمریکا در سازمان ملل متحد، بلافاصله پس از این رأی‌گیری به شورای امنیت گفت که کاستن از تحریم‌ها تنها زمانی شروع خواهد شد که ایران الزامات خود را به طرز تأیید شده‌ای به جا آورده باشد، و نیز ایران را به «رها کردن فوری همهٔ آمریکاییان به ناحق بازداشت شده» فراخواند و مشخصاً از امیر میرزایی حکمتی، سعید عابدینی، و جیسون رضاییان، که در ایران زندانی بودند و رابرت لوینسون، که در ایران مفقود شده، نام برد.[۵۷][۵۸]

همان روز که قطعنامه توسط شورای امنیت تصویب شد، اتحادیهٔ اروپا از طریق رأی‌گیری در جلسهٔ شورای امور خارجی (گروه وزرای امور خارجهٔ اتحادیهٔ اروپا) در بروکسل برجام را تأیید کرد. تأیید برجام به معنی برداشته شدن برخی از تحریم‌های اتحادیهٔ اروپا بود که از میان آن‌ها می‌توان به لغو ممنوعیت خرید نفت ایران اشاره کرد.[۵۷][۵۹] اتحادیه به تحریم‌های حقوق بشری و موانع تجاری برای برنامهٔ موشک‌های بالستیک ادامه می‌دهد.[۵۷] ناظران مصوبهٔ اتحادیهٔ اروپا را به عنوان پیامی به کنگرهٔ آمریکا تلقی کردند.[۵۹]

طبق قوانین آمریکا، برجام نوعی از توافق اجرایی است.[۶۰][۶۱] برخلاف معاهده‌ها، که برای تأیید نیاز به رأی دو سوم سنا دارند، توافق‌های اجرایی معمولاً نیاز به هیچ گونه تأیید کنگره ندارند.[۶۰][۶۰][۶۲] در سال ۲۰۰۳ دیوان عالی آمریکا در پروندهٔ انجمن بیمهٔ آمریکا در برابر گرمندی حکم کرد که «رئیس‌جمهور اقتدار انجام توافق‌های اجرایی با دیگر کشورها را بدون نیاز به تصویب سنا یا تأیید کنگره داراست، این قدرت از سال‌های اول جمهوری به کار گرفته شده‌است.»[۶۱][۶۳] به هر روی بر اساس مفاد لایحهٔ بازبینی توافق هسته‌ای ایران ۲۰۱۵، که در ۲۲ مه ۲۰۱۵ با امضاء تبدیل به قانون شد،[الف] این توافق یک دورهٔ شصت روزهٔ بازبینی در کنگرهٔ آمریکا را طی کرد.[۶۶] طبق آن لایحه، به محض ارسال همهٔ مدارک به کاخ کنگره آمریکا، کنگره شصت روز وقت داشت که یک قطعنامهٔ تأیید تصویب کند، یک قطعنامهٔ عدم تأیید تصویب کند یا هیج کاری نکند.[۶۶] (لایحه برای رئیس‌جمهور زمان اضافی پس از شصت روز در نظر گرفته تا قطعنامه را وتو کند و برای کنگره وقت در نظر گرفته تا رأی بگیرد و وتو را بپذیرد یا وتو را بشکند)[۶۷] رئیس‌جمهور اوباما گفته بود که هر قطعنامهٔ عدم تأیید، که نیاز به رأی مخالف حداقل ۶۰ سناتور دارد، را وتو خواهد کرد.[۶۶] بدین ترتیب جمهوریخواهان تنها در صورتی که دو سوم هر دو مجلس کنگره را می‌توانستند با خود همراه کنند، می‌توانستند وتوی هر قطعنامهٔ عدم تأیید را بشکنند.[۶۶][۶۸] این بدین معنا بود که ۳۴ رأی در سنا می‌توانست وتو را حفظ کرده و برجام را به مرحلهٔ عمل در بیاورد.[۶۷][۶۹] همهٔ ۵۴ سناتور جمهوریخواه و ۴ سناتور دمکرات مخالفت، و ۴۲ سناتور دمکرات موافقت خود را با این طرح اعلام کردند.[۷۰] در ۲ سپتامبر ۲۰۱۵، با اعلام حمایت سناتور باربارا میکولسکی از این توافق، اوباما رأی کافی برای پیشگیری سنا از شکستن وتوی خود را به دست آورد و بدین ترتیب سنا نمی‌توانست جلوی پیشبرد این طرح را بگیرد.[۷۱] با اعلام نظر سه سناتور دیگر در ۸ سپتامبر، تضمین شد که سنا نخواهد توانست به این طرح رأی مخالف بدهد.[۷۲] در ۱۰ سپتامبر، سنا با ۵۸ رأی موافق و ۴۲ رأی مخالف، از پیشبرد طرح عدم موافقت با توافق با ایران، بازماند و این طرح به رأی گذاشته نشد. با این وجود، یک روز بعد مجلس نمایندگان آمریکا قطعنامهٔ تأیید توافق با ایران را با ۲۶۹ رأی مخالف در مقابل ۱۶۲ رأی موافق رد کرد که با توجه به به رأی گذاشته نشدن طرح در سنا، تأثیری در اجرای آن نداشت.[۷۳]

در روز پنچشنبه ۲۶ شهریور ۱۳۹۴ در آخرین تلاش جمهوری خواهان مجلس سنای ایالات متحده در کسب آرا برای یک متمم به منظور رد کردن برجام شکست خوردند. این متمم ایران را پیش از برداشته شدن تحریم‌های ایالات متحده مستلزم به رسمیت شناختن کشور اسرائیل و آزاد کردن اتباع آمریکایی می‌کرد. این متمم نیاز به ۶۰ رأی داشت اما با آرا ۵۳ به ۴۵ شکست خورد. میچ مکانل پیش از رای‌گیری به نزدیک‌بینی کاخ سفید در برابر میلیاردها دلاری که به خزانه ایران برای استفاده در تروریسم روانه خواهد شد اعتراض کرد، اما دموکرات‌ها به بیان هری رید، رهبر دموکرات سنا، این تلاش را یک «رای‌گیری نمایش بدبینی» عنوان کردند. هرچند آخرین مهلت برای رای‌گیری دربارهٔ این توافق پنجشنبه بود، اما کنگره هنوز می‌توانست تاکتیک‌های دیگری را برای مخالفت به کار ببندد.[۷۴]

همزمان خبرگزاری‌های ایران نیز از سومین و آخرین دور از رأی‌گیری نمایندگان سنا برای رد برجام خبر دادند.[۷۵] به گزارش خبرگزاری‌های ایران پیش از رأی‌گیری نهایی طرح رد برجام، در مورد متمم پیشنهادی برای منوط شدن رفع تحریم‌های ایران به آزادی اتباع آمریکایی زندانی در ایران و همچنین به رسمیت شناختن اسرائیل از سوی ایران، رأی‌گیری شد. این متمم را میچ مکانل، رهبر اکثریت جمهوری‌خواه سنا ارائه کرده بود. طرح متمم مذکور با ۵۳ رأی موافق و ۴۵ رأی مخالف، رأی نیاورد. پس از آن، طرح رد برجام نیز با ۵۶ رأی موافق، ۴۲ رأی مخالف، در مجلس سنای آمریکا رد شد و باراک اوباما، بدون استفاده از حق وتوی خود، اجازهٔ اجرایی کردن برنامه جامع اقدام مشترک را دریافت نمود.[۷۶]

روز پنجشنبه یکم اکتبر ۲۰۱۵ در مجلس نمایندگان ایالات متحده طرحی به رأی گذاشته شد که پیش از پرداخت غرامت ۴۰ میلیارد دلاری ایران که دادگاه‌های آمریکا برای «قربانیان حملات تروریستی مورد حمایت ایران» تعیین کرده‌اند، رئیس‌جمهور حق لغو تحریم‌ها را ندارد. سال ۲۰۱۴ دادگاه نیویورک حکم برداشت غرامت ۱ میلیارد و ۷۵۰ میلیون دلاری از اموال بلوکه شده ایران را داد تا بین خانواده کشته‌شدگان حملات تروریستی همچون بمب‌گذاری سال ۱۹۸۳ در پایگاه تفنگداران دریایی آمریکا در بیروت تقسیم شود. این طرح غرامت ۴۰ میلیاردی با ۲۵۱ رأی موافق و ۱۷۳ رأی مخالف در مجلس نمایندگان با اکثریت جمهوری‌خواه تصویب شد اما احتمال تصویب آن در سنا کم بود و همچنین اوباما نیز می‌توانست آن را وتو کند.[۷۷]

یکی از مسائل مناقشه‌برانگیز دربارهٔ برجام، تصویب آن در مجلس ایران بود. مجلس که در چند هفته از تابستان ۱۳۹۴ تعطیل بود و مسئول تصویب یا رد برجام در ایران شناخته می‌شد که البته حسن روحانی، عباس عراقچی و محمدباقر نوبخت گفتند که نیازی به تصویب برجام مجلس نیست. اما چند روز بعد در ۱۲ شهریور ۱۳۹۴ سید علی خامنه‌ای، رهبر ایران تأکید کرد که مصلحت نیست مجلس از موضوع برجام کنار گذاشته شود.

بر همین اساس مجلس ایران، کمیسیون ویژه‌ای برای بررسی برجام تشکیل داد. این کمیسیون ۱۵ عضو داشت و ریاست آن بر عهده علیرضا زاکانی بود و اکثریت اعضاء آن را نمایندگان مخالف برجام تشکیل می‌دادند. در طول جلسات این کمیسیون، صاحب نظران سیاسی، اقتصادی، حقوقی و هسته‌ای به جلسه دعوت شده و به اظهار نظر پرداختند. محمدجواد ظریف، رئیس تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای،[۷۸] سعید جلیلی، رئیس سابق تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای،[۷۹] علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، عباس عراقچی، فریدون عباسی، مجید تخت‌روانچی از اعضاء تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای، سید محمود علوی، وزیر اطلاعات،[۸۰] علی باقری، علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی، ولی‌الله سیف، رئیس بانک مرکزی و … بخشی از افرادی بودند که در جلسات این کمیسیون حضور می‌یافتند.[۸۱] همچنین یوکیا آمانو دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز با حضور در کمیسیون برجام به ارائه نظرات خود پرداخت.[۸۲] نهایتاً پس از یک ماه در ۱۲ شهریور ۱۳۹۴، گزارش کمیسیون برجام در صحن علنی مجلس قرائت گردید. گزارشی که اکثر نمایندگان معتقد بودند به صورت یکجانبه و توسط تیم سعید جلیلی نگاشته شده‌است.[۸۳] حتی پنج تن از اعضاء کمیسیون برجام با مفاد این گزارش مخالفت کرده و آن را مردود دانستند و در این رابطه بیانیه‌ای صادر کردند. این بیانیه به امضای علاء الدین بروجردی، نماینده مردم بروجرد و رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، غلامرضا تاجگردون، نماینده مردم گچساران، مسعود پزشکیان، نماینده مردم تبریز، عباسعلی منصوری آرانی، نماینده مردم کاشان و منصور حقیقت پور نماینده مردم اردبیل رسیده بود.[۸۴]

ابهاماتی که در رابطه با گزارش کمیسیون برجام وجود داشت، منجر به طولانی شدن بازهٔ بررسی برجام در مجلس گردید و حتی برخی از مراجع تقلید از جمله ناصر مکارم شیرازی، از این تعلل انتقاد کرده و آن را مایهٔ ضمان دانستند، تمام موارد مذکور موجب گردید تا کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس به ریاست علاء الدین بروجردی وارد عمل شده و طرح «اقدام متناسب و متقابل دولت در اجرای برجام» را به مجلس ارائه نمود.

برنامه برجام به انگلیسی

طی این جلسه، علی‌اکبر صالحی و رسانه‌های اصلاح‌طلب ادعا کردند که او و محمد جواد ظریف از سوی روح‌الله حسینیان از مخالفین برجام طرح تهدید به مرگ شدند. صالحی در صحن مجلس گفت: «الان یک برادر عزیزی آمده اینجا و با قسم جلاله می‌گوید که شما را می‌کشیم و در رآکتور اراک رویتان سیمان می‌ریزیم.»[۸۵]

نمایندگان منتقد برجام در مجلس بلند شده و صالحی را دروغگو خطاب کردند. رسایی گفت که حرف‌های حسینیان شوخی بوده و در حال خنده و قهقه بیان شده‌است. مجید انصاری معاون پارلمانی رئیس‌جمهور نیز تهدید شدن ظریف و صالحی به مرگ توسط برخی نمایندگان مجلس را تأیید کرد. ابوذر ندیمی، نماینده لاهیجان در مجلس این تهدید را از شوخی‌های رایج در مجلس توصیف کرد که صالحی آن را جدی گرفته‌است.[۸۵] انعکاس این رویداد در شبکه‌های اجتماعی، گسترده بود و علی مطهری رویداد روز یکشنبه ۱۹ مهر دربارهٔ تهدید صالحی و ظریف به مرگ را ناگوار خواند.[۸۶] روح‌الله حسینیان بعداً با صدور بیانیه‌ای ماجرا را توضیح داد و اظهار داشت که چون ظریف و صالحی با از بین بردن بخشی از توانمندی هسته‌ای بازدارندهٔ ایران ممکن است باعث تسهیل امکان حمله اسرائیل به ایران شده باشند به آن‌ها گفته که اگر اسرائیل بعد از برجام به ایران حمله کند مردم آن‌ها را دستگیر و محاکمه خواهند کرد و او هم اگر قدرت داشته باشد آن‌ها را در قلب رآکتور اراک که سیمان کردند قرار می‌دهد.[۸۷] گفته شده مدتی بعد صالحی طی عیادت از حسینیان در بیمارستان کمی ابراز پشیمانی و گریه کرده و به او گفته قصد تخریبش را نداشته‌است.[۸۸]

در ۱۹ مهر ۱۳۹۴، رأی‌گیری در رابطه با طرح «اقدام متناسب و متقابل دولت در اجرای برجام» انجام شده و کلیات طرح مذکور با ۱۳۹ رأی موافق، ۱۰۰ رأی مخالف و ۱۲ رأی ممتنع به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.[۸۹][۹۰]

تصویب کلیات طرح برجام با مخالفت شدید رئیس کمیسیون ویژه برجام و اعضاء جبهه پایداری گردید و قرار شد جزئیات این طرح دو روز بعد در مجلس مورد بررسی قرار گیرد. نهایتاً در ۲۱ مهر ۱۳۹۴، جزئیات طرح اقدام متناسب و متقابل دولت در اجرای برجام با ۱۶۱ رأی موافق، ۵۹ رأی مخالف و ۱۳ رأی ممتنع در مجلس شورای اسلامی تصویب گردید.[۹۱] به گزارش بی‌بی‌سی، در این روز برخی نمایندگان فاش کردند که شب قبل، اصغر حجازی از بیت رهبری، با رئیس مجلس و دبیر شورای امنیت ملی جلسه گذاشته و مقرر کرده که اجرای برجام به سرعت به تصویب برسد و در نتیجه اجرای توافق هسته ای در عرض ۲۰ دقیقه تصویب شد و در مجلس اصولگرایی که مخالفان توافق هسته‌ای در آن اکثریت قاطع را داشتند، تنها ۵۹ نماینده به اجرای این توافق رای منفی دادند.[۹۲]

طرح اجرای برجام روز بعد نیز در شورای نگهبان با اکثریت قاطع آراء تأیید[۹۳] و در ۲۳ مهر ۱۳۹۴، علی لاریجانی، رئیس مجلس، قانون «اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام» را برای اجرا به رئیس‌جمهور ابلاغ کرد.[۹۴]

در ۲۹ مهر ۱۳۹۴ سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران در نامه‌ای به حسن روحانی بر الزامات ۹ گانه‌ای در مسیر اجرای برجام تأکید کرد.[۹۵][۹۶][۹۷] خامنه ای در این نامه ضمن عبرت آموز خواندن تجربه این قرارداد، با یادآوری «خصومت و اخلال آمریکا در مسئله هسته ای ایران» گفت که ورود آمریکا در مذاکرات هسته‌ای «فریبکارانه و با غرض پیشبرد هدف‌های خصمانه خود دربارهٔ جمهوری اسلامی بوده و نه با نیت حل و فصل عادلانه» و بعید است در آینده نیز آمریکا جز این روش عمل کند.[۹۵][۹۶] او همچنین محصول مذاکرات برجام را دارای موارد متعددی از نقاط ابهام و ضعف‌های ساختاری دانست و در نه بند نکاتی را به روحانی یادآور شد که باید رعایت شود.[۹۵][۹۶] این شروط شامل موارد زیر هستند: «تدارک تضمین‌های قوی و کافی برای جلوگیری از تخلف طرف‌های مقابل»، «لزوم خروج دولت از برجام در صورت وضع هرگونه تحریم در هر سطح و به هر بهانه‌ای توسط هر یک از کشورهای طرف مذاکرات»، «آغاز انجام اقدامات بند ۴ و ۵ تنها به هنگام اعلامِ پایانِ پرونده موضوعات حال و گذشته (PMD) توسط آژانس»، «انعقاد قرارداد قطعی و مطمئن دربارهٔ طرح جایگزین کارخانه اراک و تضمین کافی برای اجرای نوسازی آن با حفظ هویت آب سنگین»، «آغاز معامله و تبادل اورانیوم غنی‌شده موجود در برابر کیک زرد در صورت انعقاد قرارداد مطمئن همراه با تضمین کافی»، «تهیه طرح و تمهیدات لازم برای توسعه صنعت انرژی اتمی که منتهی به ۱۹۰ هزار سو می‌شود»، «ساماندهی تحقیق و توسعه در ابعاد مختلف توسط سازمان انرژی اتمی در مقام اجرا»، «قراردادن متن مذاکرات به عنوان مرجع تفسیر در موارد ابهام برجام و مورد قبول نبودن موضع طرف مقابل» و «تشکیل یک یک هیئت قوی و آگاه و هوشمند برای رصد پیشرفت کارها و انجام تعهدات طرف مقابل و تحقق شروط ذکر شده».[۹۵][۹۶]

رهبر ایران در دیدار با دانشجویان در ۱ خرداد ۱۳۹۸ نیز به این نامه و شروطی که در آن برای اجرای برجام تعیین کرده بود اشاره کرد و در پاسخ به کسانی که تصویب برجام را به رهبری نسبت می‌دهند گفت: «خب شما چشم و گوش دارید و همه‌چیز را می‌بینید. نامه‌ای که دربارهٔ برجام نوشته شد و شرایطی که ذکر شده که در این صورت تصویب می‌شود را ببینید. منتها اگر این شرایط اجرا نشده، وظیفه رهبری این نیست که وارد بشود.[۹۸][۹۹]» وی همچنین با ابراز نارضایتی از نحوه اجرای برجام گفت: «آن‌طور که برجام عمل شد، من خیلی اعتقادی نداشتم و بارها هم به رئیس‌جمهور و وزیر خارجه گفتیم و تذکر دادیم.[۹۸][۹۹]»

در ۳۰ مهر روحانی در نامه‌ای به خامنه‌ای تأکید کرد دولت جمهوری اسلامی با رعایت ملاحظات و الزامات رهبری و مصوبات شورای عالی امنیت ملی و مجلس، نسبت به اجرای کامل و با حسن نیت برجام اقدام خواهد کرد.[۹۷] پس از آن روسای قوه قضاییه و قوه مقننه نامه رهبر ایران را مورد حمایت قرار داده و بر لزوم اجرایی شدن برجام با توجه به «منویات رهبری» تأکید کردند. محمد جواد ظریف نیز گفت که از این پس تلاش می‌کنیم «برجام بر اساس فرمایش‌ها رهبری به بهترین شکل اجرا شود.»[۹۷] نمایندگان مجلس نیز در نامه‌ای خطاب به رئیس‌جمهور بر لزوم عمل به شروط مدنظر رهبری در اجرای برجام تأکید کردند.[۹۷]

در ۱۸ اکتبر ۲۰۱۵ که با عنوان روز پذیرش توافق هسته‌ای ایران شناخته می‌شود، باراک اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا دستور آمادگی برای لغو و توقف اجرای تحریم‌های هسته‌ای ایران در «روز اجرای» این توافق را صادر کرد و اتحادیه اروپا هم برداشتن تحریم‌های هسته‌ای از این روز را به تصویب رساند.[۱۰۰] همچنین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در بیانیه‌ای اعلام کرد که ایران به آژانس خبر داده‌است که از «روز اجرای توافق» برنامه جامع اقدام مشترک، پروتکل الحاقی را به صورت موقت (تا زمان تصویب مجلس) اجرا خواهد کرد. در این بیانیه همچنین گفته شده‌است که ایران اجرای بند اصلاح‌شده ۳٫۱ در توافق پادمان را از «روز اجرای توافق» پذیرفته‌است.[۱۰۱]

در ۱۱ آذر ۱۳۹۴، یوکیو آمانو، دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گزارش پانزده صفحه‌ای خود را دربارهٔ مسایل گذشته و حال برنامه هسته‌ای ایران منتشر کرد. در این گزارش، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارزیابی کرده بود که یک سری از فعالیت‌های مربوط به توسعه ابزار انفجار هسته‌ای پیش از پایان سال ۲۰۰۳ در ایران به عنوان یک اقدام هماهنگ‌شده صورت گرفته و برخی از این فعالیت‌ها پس از سال ۲۰۰۳ ادامه یافته‌است. آژانس هم‌چنین ارزیابی کرده بود که این فعالیت‌ها فراتر از مطالعات علمی و احتمالی و به علاوه دستیابی به شایستگی‌ها و ظرفیت‌های فنی مربوطه نبوده‌است. آژانس هم‌چنین اعلام کرد که هیچ نشانه معتبری از فعالیت‌های مربوط به تحقیق و توسعه یک ابزار انفجار هسته‌ای پس از سال ۲۰۰۹ در دست ندارد. آژانس هم‌چنین هیچ سند معتبری از انحراف مواد هسته‌ای در ارتباط با ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته‌ای ایران ندارد.[۱۰۲]

ارائه گزارش مذکور مبنی بر عدم انحراف مواد هسته‌ای ایران در موضوع PMD از سال ۲۰۰۹، عملاً راه را برای اجرایی شدن برجام و عملیاتی شدن لغو تحریم‌های اعمال شده علیه ایران، هموار کرد.

بر اساس توافق جامع اتمی ایران و قدرت‌های جهانی، روز اجرای توافق روزی است که آژانس تأیید کند که ایران تعهدات مقدماتی خود را از جمله در تأسیسات اراک، نطنز و فردو انجام داده‌است.[۱۰۳]

در ساعات ابتدایی ۲۶ دی ۱۳۹۴، در آستانه انتشار گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دربارهٔ انجام تعهدات هسته‌ای ایران در توافق جامع اتمی، باراک اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا، جان کری، وزیر خارجه خود را با مجوز لغو تحریم‌های ایران راهی وین کرد.[۱۰۴] چند ساعت بعد محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و سایر اعضاء تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران برای صدور بیانیهٔ مشترک آغاز اجرای برجام راهی وین و مقر سازمان ملل در این شهر شدند.[۱۰۵]

در میان فضای مذاکرات فشرده طرفین برای تدوین متن نهایی بیانیه اجرایی شدن برجام، در عصر ۲۶ دی ۱۳۹۴، خبر غیرمنتظره‌ای در صدر رسانه‌های جهان قرار گرفت و دادستان عمومی و انقلاب تهران اعلام کرد که در راستای مصوبات شورای عالی امنیت ملی ایران و مصالح کلی نظام چهار زندانی ایرانی دو تابعیتی ظرف همان روز در چارچوب مبادله زندانیان آزاد شدند. اسامی این چهار زندانی ایرانی-آمریکایی عبارت بود از سعید عابدینی، امیر میرزایی حکمتی، جیسون رضاییان و نصرت‌الله خسروی. همچنین براساس این مبادله هفت ایرانی دربند زندان‌های آمریکا آزاد شدند که نام‌های آن‌ها عبارت بود از «نادر مدانلو»، «بهرام مکانیک»، «خسرو افقهی»، «آرش قهرمان»، «تورج فریدی»، «نیما گلستانه» و «علی صابونچی».[۱۰۶] ظاهراً تبادل زندانیان مذکور در راستای افزایش سطح روابط دیپلماتیک دو کشور و قوام بخشیدن به اجرایی شدن برجام صورت گرفته بود.

چند ساعت پس از مبادلهٔ زندانیان ایران و آمریکا در عمان، و یک روز مذاکرات فشرده جهت نیل به متن مشترک بیانیه اجرای برجام، در ساعت پایانی ۲۶ دی ۱۳۹۴، یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که ایران تمام تعهدات خود را تحت برجام اجرایی کرده و اجرای آن‌ها مورد تأیید آژانس است.[۱۰۷] کمی بعد در ساعت اولیه روز ۲۷ دی ۱۳۹۴ (۱۷ ژانویهٔ ۲۰۱۶)، بیانیهٔ اجرایی شدن برجام و لغو همه تحریم‌های اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا و همه قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران، در مقر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین، توسط فدریکا موگرینی، نماینده عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی و امور امنیتی و محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران قرائت شده و به موجب آن برنامهٔ جامع اقدام مشترک اجرایی شد که به موجب آن بلافاصله کلیهٔ تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران از هشت سال گذشته برچیده شد.[۱۰۸]

با برچیده شدن تحریم‌های بین‌المللی بر اقتصاد ایران، چشم‌انداز گسترده‌ای از تأثیر برجام بر اقتصاد ایران و همچنین اقتصاد جهانی خصوصاً در حوزه نفت و گاز به وجود آمد.[۱۰۹] شرکت‌های خارجی زیادی نیز بعد از اجرائی شدن برجام برای بازگشت یا ورود به بازار ایران، ابراز تمایل یا اقدام نمودند.[۱۱۰] قراردادهای نفتی منعقد شده بعد از برجام به علت محرمانگی، سوءسابقه شرکت‌های طرف قرارداد، تضعیف شرکت‌های بومی و باج دهی به فرانسه برای حمایت از برجام مورد انتقادات وسیع قرار گرفته‌اند.[۱۱۱][۱۱۲][۱۱۳]

کنگره آمریکا در نوامبر ۲۰۱۶ به صورت اجماع آرا با ۴۱۹ رأی موافق و یک رأی مخالف در مجلس نمایندگان آمریکا و ۹۹ رأی موافق از ۹۹ فرد حاضر در سنای آمریکا، قانون تحریم ایران را تمدید کرد. برخی از مقامات رسمی ایران بر این باور بودند که تمدید این قانون نقض برجام است. استدلال ایشان این بود که در پیوست ۲ برنامه جامع اقدام مشترک به صراحت توقف، لغو یا عدم تصویب تحریم‌های مندرج در این قانون طی حداکثر ۸ سال پس از اجرای برجام درخواست شده بوده‌است؛ و از این رو عملاً تمدید این قانون به منزلهٔ نقض برجام از سوی آمریکا است. اما، مقامات آمریکا آن را به منزلهٔ نقض برجام نمی‌دانستند.[۱۳۳][۱۳۴] آمریکایی‌ها بر این باور بودند که تمدید این قانون، تصویب تحریم‌های جدید نیست و از این رو نقض برجام به‌شمار نمی‌رود. با این حال اوباما، رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده از امضای آن سرباز زد و این قانون صرفاً پس از گذشت مدت زمان لازم، ابلاغ شد.

حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران که پیش از این تهدید کرده بود واکنش مناسب علیه تمدید قانون تحریم ایران را خواهد داشت، در دستوری به صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی دستور پژوهش دربارهٔ ساخت پیشران‌های هسته‌ای دریایی و تهیهٔ سوخت برای آن‌ها را داد. هم‌زمان ظریف وزیر امور خارجه در دستوری جداگانه، مأمور پیگیری راه‌های پیش‌بینی‌شده در برجام برای رسیدگی به موارد نقض شد.[۱۳۵]

پس از پیروزی دونالد ترامپ، وزارت خزانه داری آمریکا فوریه ۲۰۱۷ تحریم‌های جدیدی علیه ۱۳ فرد و ۱۲ نهاد مرتبط با ایران اعلام کرد.[۱۳۶]

دونالد ترامپ از زمان شرکت در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا با توافق هسته‌ای مخالفت نمود. هرچند که ترامپ به کرات از این توافق که توسط دولت اوباما بدست آمده بود، انتقاد می‌کرد ولی دولت او دو بار تصمیم گرفت که به برجام پایبند بماند.[۱۴۲]

از آنجا که امکان خروج یک جانبه آمریکا از این توافق‌نامه بین‌المللی ممکن نبود، ترامپ منتظر فرصتی برای متهم کردن ایران به خروج از برجام ماند.[۱۴۳][۱۴۴] این تلاش‌های دولت ترامپ با یک مشکل بزرگ روبرو بود و آن هم اعلام پایبندی ایران به مفاد برجام از طرف کارشناسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود.[۱۴۳] لذا دولت آمریکا سعی کرد تا با تمرکز بر برنامه موشک‌های بالستیک ایران، دولت ایران را ناقض روح برجام نشان دهد.[۱۴۳] ترامپ همچنین مقامات امنیتی و اطلاعاتی آمریکا را برای «پیدا کردن» شواهدی که نقض برجام توسط ایران را نشان دهد تحت فشار قرار داده‌است.[۱۴۵][۱۴۶]

طرح خروج از برجام در اواخر شهریور ماه سال ۱۳۹۶ قوت گرفت و در مهر ماه همان سال، این طرح به‌طور جدی در دستور کار دولت آمریکا قرار گرفت. ترامپ در ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۷ اعلام کرد که تصمیم خود را در مورد توافق‌نامه هسته‌ای با ایران گرفته‌است ولی از اعلان عمومی جزئیات آن خودداری کرد.[۱۴۷]

در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ ه‍. ش، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحدهٔ آمریکا رسماً اعلان کرد که ایالات متحده از برجام خارج خواهد شد.[۵] او، ایران را متهم به حمایت از حزب‌الله، طالبان، القاعده و سایر سازمان‌هایی که آن‌ها را تروریستی نامید کرد.[۱۴۸] همچنین او بازگشت تحریم‌ها به مانند گذشته را اعلام کرد.[۵]
او با استناد به مطالبی که قبلاً بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل بیان کرده بود، ایران را متهم به عدم پایبندی به این توافق کرده و گفته ایران هرگز به برجام پایبند نبوده‌است.

پس از اعلام خروج آمریکا از برجام، حسن روحانی در گفتگوی زنده تلویزیونی با مردم آمریکا را یک موجود مزاحم دانست که از برجام رفته‌است.[۱۴۹][۱۵۰] او همچنین با اشاره به ادامه رایزنی ایران با متحدان خود و سایر طرف‌های برجام گفت که ایران چند هفته صبر خواهد کرد. اگر در طول این مدت منافع ملت در برجام تأمین شود ایران روند را ادامه خواهد داد؛ ولی اگر برجام بدون تضمین منافع ملت ایران فقط بخواهد کاغذی باشد، «آنگاه راه بسیار روشنی پیش‌روی خود داریم.[۱۴۹][۱۵۰]»

سید علی خامنه ای رهبر ایران در مراسم سالگرد روح‌الله خمینی در تاریخ ۱۵ خرداد ۱۳۹۷، به سازمان انرژی اتمی ایران دستور داد مقدمات لازم برای غنی‌سازی اورانیوم و دستیابی به ۱۹۰ هزار سو را در قالب برجام را آغاز کند.[۱۵۱] او همچنین در سخنرانی ۱۹ اردیبهشت در دانشگاه فرهنگیان با اشاره به صحبت‌های شب گذشته ترامپ هنگام اعلام خروج آمریکا از برجام، با «سخیف و سبک» خواندن سخنان رئیس‌جمهور آمریکا، این سخنان را شامل «بیش از ۱۰ دروغ» دانست که «هم نظام را تهدید کرد، هم ملت را که چنین و چنان می‌کنم.» و افزود: «بنده از طرف ملت ایران می‌گویم: آقای ترامپ! شما غلط می‌کنید.[۱۵۲]»

حسن روحانی اعلام کرد که خروج آمریکا از برجام می‌تواند برای ما دو سه ماه مشکل ایجاد کند.[۱۵۳] وی در نطق تلویزیونی بلافاصله پس از اعلامیه ترامپ در این باره صحبت کرد.

از این لحظه توافق برجام بین ایران و پنج کشور است. در این شرایط باید منتظر باشیم تا شش کشور بزرگ جهانی نسبت به توافق چگونه عمل می‌کنند.[۱۵۴]

در روز چهارشنبه ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ و یک سال پس از خروج یک‌جانبه ایالات متحده آمریکا از برجام شورای عالی امنیت ملی ایران با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد این کشور براساس بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام، اجرای برخی اقدامات در چارچوب این تهعدنامه را متوقف می‌کند.[۱۵۵] این بیانیه در توضیح «کاهش تعهدات» گفته‌است که «جمهوری اسلامی ایران در مرحله فعلی دیگر خود را متعهد به رعایت محدودیت‌های مربوط به نگهداری ذخایر اورانیوم غنی شده و ذخایر آب سنگین نمی‌داند.» در پی انتشار این بیانیه حسن روحانی در جلسه هیئت دولت گفت: «از امروز فروش اورانیوم غنی شده و آب سنگین را متوقف می‌کنیم.»[۱۵۶] در بیانیه شورای‌عالی امنیت ملی به کشورهای باقی مانده در برجام شصت روز فرصت داده شده تا تعهدات خود به ویژه در حوزه‌های بانکی و نفتی را عملیاتی نمایند؛ در غیر این صورت در گام بعدی جمهوری اسلامی ایران «رعایت محدودیت‌های مربوط به سطح غنی سازی اورانیوم و اقدامات مربوط به مدرن سازی رآکتور آب سنگین اراک را نیز متوقف خواهد کرد.[۱۵۵]» این تصمیم ایران در همین روز طی نامه حسن روحانی به اطلاع سران کشورهای عضو برجام شامل آلمان، انگلیس، چین، روسیه و فرانسه رسید.[۱۵۷] سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران در تشریح تصمیم شورای عالی امنیت ملی با اعلام اینکه این تصمیم به معنای خروج از برجام یا نقض آن نیست گفت که «ایران خروج از برجام را در دستور کار قرار داده، ولی به صورت مرحله به مرحله.» اما این آمادگی را دارد که «اگر طرف‌های مقابل تعهداتشان را انجام دهند به مرحله قبل برگردد.[۱۵۸]» عراقچی همچنین در واکنش به «کوتاهی اروپا در عمل به تعهداتش در قبال برجام» تهدید کرد که اگر منابع مالی ایران محدود شود و فروش نفت به صفر برسد ممکن است جمهوری اسلامی از «برادران و خواهران افغانستانی بخواهد ایران را ترک کنند.»[۱۵۸][۱۵۹]

پس از بیانیه ایران کشورهای اروپایی عضو برجام و اتحادیه اروپا با صدور بیانیه‌ای مشترک در واکنش به مهلت ۶۰ روزه ایران برای اجرای تعهدات بانکی و نفتی اعلام کردند هیچ ضرب‌الاجلی را از سوی تهران نمی‌پذیرند.[۱۶۰] همچنین فلورنس پارلی وزیر دفاع فرانسه در واکنش به اقدام ایران گفت که «اگر ایران به تعهدات هسته‌اش احترام نگذارد مسئله فعال‌سازی مجدد سازوکار تحریم‌ها مطرح خواهد شد.»[۱۶۱]

سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران در روز سه شنبه ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۸ در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام با اشاره به عدم پایبندی طرف اروپایی به برجام گفت که «ما با اروپایی‌ها مشکل و دعوایی نداشتیم؛ اما آنها به هیچ‌یک از تعهدات خود عمل نکردند و نمی‌کنند و درعین‌حال مدام ادعا می‌کنند که ما به برجام پایبند هستیم.[۱۶۲]»

نخست‌وزیر انگلیس روز سه شنبه ۲۴ دی ۱۳۹۸ دربارهٔ توافق هسته‌ای با اشاره به اینکه مشکل برجام این است که از نگاه آمریکا این توافق منقضی می‌شود، افزود، اگر بخواهیم برجام را از بین ببریم باید جایگزینی برای آن داشته باشیم. بیایید طرح دونالد ترامپ دربارهٔ برنامه اتمی ایران را جایگزین توافق هسته ای برجام کنیم. اگر قرار است ما برجام را با چیزی جایگزین کنیم، بیایید آن را با یک «توافق ترامپ» جایگزین کنیم. او افزود: رئیس‌جمهور ترامپ یک توافق‌کننده خیلی خوب است. بالاخره یک طوری باید مانع دستیابی ایران به یک سلاح هسته‌ای شویم،[۱۶۳][۱۶۴][۱۶۵] ترامپ با انتشار پیامی در توئیتر نوشت: بوریس جانسون نخست‌وزیر انگلیس گفته‌است که ما باید توافق هسته‌ای ایران را با توافق ترامپ جایگزین کنیم. من موافق هستم.[۱۶۶]

در نهایت دولت روحانی، در پاسخ به عدم اقدام مناسب از سوی اروپا برای حفظ برجام، در چهار مرحله پی در پی به کاهش تعهدات برجامی خود در رابطه با برنامه هسته ای ایران پرداخت.

در شبانگاه ۱۵ دی ۱۳۹۸، و دو روز پس از ترور قاسم سلیمانی در حمله هوایی آمریکا به فرودگاه بین‌المللی بغداد توسط دولت ترامپ، دولت حسن روحانی طی بیانیه ای گام پنجم و نهایی کاهش تعهدات ایران در برجام را اعلام کرد. مطابق این بیانیه، جمهوری اسلامی ایران دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی سازی، درصد غنی سازی، میزان مواد غنی شده، و تحقیق و توسعه) مواجه نیست. بر اساس این بیانیه در گام پنجم کاهش تعهدات، جمهوری اسلامی، آخرین مورد کلیدی از محدودیت‌های عملیاتی ایران در برجام، یعنی «محدودیت در تعداد سانتریفوژها» را کنار می‌گذارد.[۶] برخی از مفسران سیاسی، این اقدام را به منزله پایان برجام تلقی کردند.[۱۶۷]

روز سه‌شنبه ۱۳ اسفند ۱۳۹۸ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش سه‌ماهه خود دربارهٔ فعالیت‌های هسته ای ایران را منتشر کرده و نسبت به اینکه ایران اجازه دسترسی بازرسان را به دو مرکز را نداده، انتقاد کرده‌است. آژانس هم‌چنین ایران را از هرگونه اقدامی که بر ضد تعهداتش باشد برحذر داشته‌است.[۱۷۳] آژانس بین‌المللی انرژی اتم اعلام کرد که سه سایت اعلام نشده در ایران را مشخص کرده که احتمالاً محل ذخیره اورانیوم یا فعالیت‌های هسته‌ای است، اما تهران اجازه بازرسی از این سه مرکز را نداده‌است. رافائل گروسی مدیر آژانس طی مصاحبه ای گفت ما روی بازرسی از این سه مرکز تأکید داریم.[۱۷۴]

روز سه شنبه ۲۴ دی ۱۳۹۸ کشورهای اروپایی عضو برجام تصمیم به فعال سازی «مکانیسم حل اختلاف» گرفتند. این مکانیسم روندی است که در صورت طی کردن کامل مراحل، به بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران منتهی خواهد شد.[۱۸۶] وزرای خارجه سه کشور فرانسه، آلمان و انگلستان طی بیانیه‌ای گفتند که ایران به کرات مفاد توافقنامه برجام را نادیده گرفته‌است.[۱۸۷] که البته در ادامه جوزپ بورل رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرد اروپا از فعال کردن مکانیسم ماشه منصرف شده‌است و همچنان می‌خواهد برجام را حفظ کند.[۱۸۸]

روز ۳۱ مرداد ۱۳۹۹ دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا در سخنرانی در جلسه «شورای سیاست‌گذاری ملی» در ویرجینیا گفت: « «ما شدیدترین تحریم‌های تاریخ ایالات متحده را علیه ایران اعمال کردیم و این هفته هم روند بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را فعال کردیم تا تمامی تحریم‌های قبلی سازمان ملل که به تعلیق درآمده بود، دوباره برقرار شوند.»[۱۸۹]

روز شنبه ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۰ مایک پومپئو وزیر امور خارجه آمریکا در گزارشی با عنوان «رژیم قانون گریز: شرحی بر فعالیت‌های مخرب ایران، ۲۰۲۰» ضمن تشریح فعالیت‌های جمهوری اسلامی ایران، چکاندن ماشه بازگشت فوری تحریم‌ها را اعلام کرد، وی گفت ما ماشه بازگشت فوری تحریم‌ها را کشیده‌ایم تا تقریباً همه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران برگردد.[۱۹۰]

تلاش دولت ترامپ در شورای امنیت سازمان ملل متحد با مخالفت ۱۳ عضو از ۱۵ عضو این شورا مواجه شد و به شکست انجامید[۱۹۱][۱۹۲][۱۹۳]

همچنین در ادامه، تلاش آمریکا برای فعال سازی کمیته تحریم علیه ایران در راستای اجرای مکانیزم ماشه، از طریق مجمع عمومی این سازمان هم با ۱۰ رای موافق و ۱۱۰ رای مخالف به شکست انجامید.[۱۹۴][۱۹۵][۱۹۶][۱۹۷] هرچند با تمام مخالفت‌ها پومپئو باز هم از ادعای خود دست نکشید[۱۹۸]؛ که در نهایت با روی کار آمدن دولت بایدن، این کشور با ارسال نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل متحد اعلام کرد ادعای فعال‌سازی مکانیسم ماشه توسط مایک پومپئو را قبول ندارد و از این ادعا انصراف می‌دهد.[۱۹۹]

در اوایل سال ۲۰۲۱، مذاکرات بین طرفین برای توافق اولیه جهت احیای برجام، در وین انجام شد. اما به دلیل انتخابات ۱۴۰۰، مذاکرات از خرداد ماه متوقف شد. انریکه مورا، نماینده هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا برای احیای برجام، در مراسم تحلیف ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور جدید ایران، در مرداد ماه در تهران شرکت کرد. ایران به دنبال تضمین از اتحادیه اروپا بود که خروج یک جانبه آمریکا تکرار نشود. در ۱۴ اکتبر ۲۰۲۱، ایران و اتحادیه اروپا بر سر برگزاری مذاکرات بیشتر در بروکسل توافق کردند. علی باقری کنی، معاون وزیر امور خارجه ایران، اظهارات انریکه مورا مبنی بر آمادگی اتحادیه اروپا جهت همکاری با ایران و سایر طرف‌ها را تکرار کرد. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا به خبرنگاران گفت که امیدوار است مذاکرات جدید موفقیت‌آمیز باشد، اما تأکید کرد که «راهی که ما در پیش داریم، کوتاه و کوتاه تر می‌شود.»[۲۰۰]

در ۲۴ اکتبر ۲۰۲۱، میخائیل اولیانوف، سفیر روسیه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سازمان ملل متحد در وین، درخواست ایران مبنی بر عدم خروج مجدد آمریکا از برجام را «منطقی و قابل توجیه» خواند. جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا قبلاً از دادن چنین تضمینی به ایران خودداری کرده بود.[۲۰۱] بیانیه مشترک رهبران فرانسه، آلمان، بریتانیا و ایالات متحده در ۳۰ اکتبر از تعهد آشکار بایدن برای بازگرداندن ایالات متحده به پایبندی کامل به برجام، تا زمانی که ایران هم همزمان به تعهدات خود عمل کند، استقبال کرد.[۲۰۲] مذاکرات با حضور نمایندگانی از ایران، چین، فرانسه، آلمان، روسیه و بریتانیا در ۲۹ نوامبر ۲۰۲۱ در وین از سر گرفته شد.[۲۰۳]

در آغاز دور هفتم مذاکرات، مذاکره کنندگان اروپایی، روسیه، انگلیس، چین و ایران نسبت به احیای برجام ابراز خوش‌بینی کردند. یک دیپلمات اروپایی گفت که در ژوئن ۲۰۲۱، بر ۷۰ تا ۸۰ درصد از پیش نویس احیای برجام، توافق شده‌است. انریکه مورا، مقام اتحادیه اروپا که ریاست مذاکرات را نیز برعهده دارد، گفت که نسبت به آنچه دیده احساس «بسیار مثبت» می‌کند.[۲۰۴][۲۰۵] علی باقری، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران، هر آنچه را که تاکنون مطرح شده صرفاً یک «پیش‌نویس» نامید و پیش‌نویس جدید خود ایران را ارائه کرد.[۲۰۶] پس از دور هفتم، مذاکره‌کنندگان غربی پیشنهادهای جدید ایران را «غیرقابل قبول» خواندند و شانس کمی برای موفقیت در مذاکره دیدند مگر اینکه ایران موضع خود را تغییر دهد. مذاکره کنندگان ایرانی اصرار داشتند که قبل از کاهش برنامه هسته ای، ابتدا آمریکا همه تحریم‌ها لغو کند که این مورد در تضاد با درک قبلی از «پایبندی همزمان طرفین» بود.[۲۰۷] در ۹ دسامبر ۲۰۲۱، مذاکرات برای احیای برجام ادامه یافت و روسیه و چین فشار دیپلماتیک بر ایران جهت تجدید نظر در موضع خود اعمال کردند. به گفته میخائیل اولیانوف، سفیر روسیه در مذاکرات، «تعدادی از سوء تفاهم‌ها که باعث ایجاد تنش شده بود، برطرف شد و همه تعهد خود را به کار سازنده تایید کردند.» مذاکرات هفته قبل به بن‌بست خورده بود زیرا پیش نویس پیشنهادی ایران که خواستار رفع تمامی تحریم‌ها بود برای مذاکره کنندگان اروپایی غیرقابل قبول بود.[۲۰۸]

صفحه‌ها برای ویرایشگران خارج‌شده از سامانه بیشتر بدانید

در پی تلاش آمریکا برای خروج از برجام، ایالات متحده در روز ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ رسماً از برجام خارج شد.[۱][۲]
طرح جامع اقدام مشترک که به‌طور غیررسمی با عناوین معاهده ایران یا توافق هسته‌ای ایران شناخته می‌شود، توافقنامه‌ای بین‌المللی در مورد برنامه هسته‌ای ایران است که در ژوئیه ۲۰۱۵ بین ایران، گروه ۵+۱ (پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد – چین، فرانسه، روسیه، بریتانیا، ایالات متحده- + آلمان)[۳][۴] و اتحادیه اروپا به تصویب رسید.

در پاسخ به خروج آمریکا، سران سه کشور فرانسه، آلمان و بریتانیا در بیانیه‌ای مشترک، بیان کردند که با افزایش احتمال اعلام نقض توافقنامه از سوی آمریکا، توسط شورای امنیت، قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد مبنی بر تأیید این توافقنامه هسته‌ای همچنان به عنوان «چارچوب قانونی بین‌المللی برای حل اختلاف» باقی خواهد ماند.[۵]
واکنش‌ها به این اقدام در ایران متفاوت بوده‌است. برخی نسبت به ترامپ و دولت آمریکا ابزار انزجار کردند و برخی دیگر، این تصمیم را کاملاً بیهوده و بی‌تاثیر خواندند.[۶][۷] این اقدام از سوی محافظه‌کاران آمریکایی در ایالات متحده، که توافقنامه را ضعیف می‌دانستند، ستایش شده‌است.[۸][۹] دیگر شخصیت‌های آمریکا از جمله رئیس‌جمهور پیشین باراک اوباما و جو بایدن، معاون وی، تصمیم دولت ترامپ را مورد انتقاد قرار دادند، در حالی که کشورهای اروپایی شامل بریتانیا، فرانسه و آلمان که این توافق را امضا کرده بودند از این اقدام ابراز تاسف کردند. همچنین نظرسنجی نشان داد که مردم آمریکا با رئیس‌جمهور ترامپ موافق نیستند و ترجیح می‌دهند که بخشی از این معامله را حفظ کنند.[۱۰][۱۱]

تلاش آمریکا برای خروج از برجام برنامه‌ای بود که دونالد ترامپ از زمان شرکت در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سر داشت. در نهایت در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ دولت ایالات متحدهٔ آمریکا رسماً از برجام خارج و بازگشت تحریم‌ها به صورت گذشته را اعلام کرد و برای انجام مجدد مذاکرات در صورت تمایل ایران اعلام آمادگی نمود.

طرح خروج از برجام در اواخر شهریور ماه سال ۱۳۹۶ قوت گرفت و در مهر ماه همان سال، به‌طور جدی در دستور کار دولت آمریکا قرار گرفت. از آنجا که امکان خروج یک جانبه آمریکا از این توافق‌نامه بین‌المللی ممکن نبود، ترامپ منتظر فرصتی برای متهم کردن ایران به خروج از برجام ماند.[۱۲][۱۳] این تلاش‌های دولت ترامپ مشکل بزرگ روبر بود و آن هم اعلام پایبندی ایران به مفاد برجام از طرف کارشناسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود.[۱۲] لذا دولت آمریکا سعی کرد تا با تمرکز بر برنامه موشک‌های بالستیک ایران، دولت ایران را ناقض روح برجام نشان دهد.[۱۲] ترامپ همچنین مقامات امنیتی و اطلاعاتی آمریکا را برای «ساختن» شواهدی که نقض برجام توسط ایران را نشان دهند تحت فشار قرار داده‌است.[۱۴][۱۵] ترامپ در ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۷ اعلام کرد که تصمیم خود را در مورد توافق‌نامه هسته‌ای با ایران گرفته‌است ولی از اعلان عمومی جزئیات آن خودداری کرد.[۱۶]

برنامه برجام به انگلیسی

از واپسین روزهای سال ۱۳۹۶، مجدداً اخباری در مورد تلاش‌های آمریکا برای برهم زدن برجام شنیده شد که در فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۷ شدت گرفت.

رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه آمریکا و هربرت ریموند مک‌مستر، مشاور امنیت ملی آمریکا، که همیشه ترامپ را به ادامه توافق هسته‌ای با ایران ترغیب می‌کردند به ترتیب با مایک پمپئو، مدیر سازمان سیا، و جان بولتن، سفیر اسبق آمریکا در سازمان ملل، جایگزین شدند، سیاستمدارانی که همسو با ترامپ فکر می‌کنند و خروج از برجام را از اولویت‌های سیاست خارجی خود می‌خوانند.[۱۷]

ترامپ بارها دربارهٔ اصلاح برجام تا ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۷ (۱۲ مه ۲۰۱۸) سخن گفته و تأکید کرده که اگر سایر کشورهای عضو پیمان برجام (شامل فرانسه، بریتانیا، روسیه، چین و آلمان) کاری برای اصلاح این توافق با توجه به خط مشی آمریکا نکنند، آمریکا تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران را دوباره اعمال می‌کند.[۱۷] وی اعلام کرد که دولت ایالات متحده فقط در صورت بازبینی و اصلاح در برجام و لحاظ کردن چهار شرط در توافق هسته‌ای باقی می‌ماند.[۱۸]
ترامپ در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه گفت: «هیچ‌کس نمی‌داند که تصمیم من برای دوازدهم ماه مه (موعد تمدید تأیید پایبندی ایران به برجام) چه خواهد بود.»[۱۹]
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، «احتمال بسیار قوی» می‌دهد که آمریکا به زودی از توافق هسته‌ای خارج شود و آمریکا را در مرز خروج از برجام دانست.[۲۰]

وندی شرمن، معاون سیاسی سابق وزارت خارجه آمریکا، دربارهٔ ایزوله شدن آمریکا پس از خروج از توافق هسته‌ای ابراز نگرانی کرد. شرمن در مقاله خود در نیویورک تایمز تأکید می‌کند که خروج از توافق هسته‌ای دست ایران را برای غنی‌سازی اورانیوم باز می‌کند و همان قدر که آمریکا به این توافق متعهد نمی‌ماند، ایران هم خود را ملزم به تعهد به توافق هسته‌ای نمی‌بیند. همچنین اگر آمریکا هم‌پیمان قابل اعتمادی نباشد، کشورهای اروپایی آمریکا را در معادلات بین‌المللی بازی نمی‌دهند.[۱۷] بسیاری دیگر از منتقدان سیاست‌های کاخ سفید هم اعتقاد دارند خروج از توافق برجام به روابط آمریکا با متحدان اروپایی آن آسیب جدی وارد می‌آورد. این اقدام علاوه بر تهدیدی که علیه منافع امنیت ملی آمریکا ایجاد می‌کند توانایی بین‌المللی برای نظارت بر فعالیت‌های ایران را کاهش می‌دهد.[۱۸] بدیهی است خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای بقیه کشورهای متخاصم با ایالات متحده (مانند کره شمالی که تهدید هسته ای خطرناکی برای آمریکا است) را از مذاکره با این کشور دلسرد خواهد کرد و بیش از اینکه این خروج به ضرر ایران باشد به نفع ایران خواهد بود.[۲۱]

بعد از خروج احتمالی آمریکا از برجام، احتمالاً هیچ تحریمی از سوی سازمان ملل در کار نخواهد بود در نتیجه ایران تقریباً مطمئن است که دوران تحریم نفت سپری‌شده‌است.[۲۲]

روز دوشنبه (۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۷) دونالد ترامپ رئیس‌جمهور در پیام توئیتری از اعلام تصمیم خود در مورد ماندن در برجام یا خروج از آن در ساعت ۱۴ روز ۸ مه (به وقت آمریکا) (برابر با ساعت ۲۲:۳۰ روز ۱۸ اردیبهشت در ایران) خبر داد.[۲۳]
همچنین یک هفته بعد در روز دوشنبه ۱۹ اردیبهشت ماه سال ۹۷ مصادف با ۸ می ۲۰۱۸ ترامپ رسماً خروج آمریکا از برجام را اعلام کرد و به تمامی شرکت‌ها و تجار فرصت داد ظرف مدت ۱۸۰ روز از فعالیت در ایران خارج شوند. با دستور ترامپ تمامی تحریم‌ها اعم از موشکی-هسته ای و… برگشت. عربستان سعودی و بحرین و اسرائیل از اولین کشورهایی بودند که از این تصمیم ترامپ حمایت کردند.

رهبر ایران در اولین واکنش به خروج آمریکا از برجام، خطاب به مسئولان کشور هشدار داد: «به سه کشور اروپایی اعتماد نکنید. اگر تضمین قطعی ندهند، نمی‌شود ادامه داد.» وی همچنین با اشاره به اظهارات اخیر ترامپ، گفتند: از طرف ملت ایران به او می‌گویم «شما غلط می‌کنید».[۲۴]

در پی تلاش آمریکا برای خروج از برجام، دونالد ترامپ در روز ۱۸ اردیبهشت رسماً خروج آمریکا از برجام را اعلام کرد.[۲۵] و این حرکت را «کنار کشیدن» از آن توصیف نمود،[۲۶] که واژه‌ای از لحاظ فنی نادرست است زیرا این توافق یک معاهده نیست و آمریکا فقط می‌تواند مفاد این توافق‌نامه بین‌المللی را اجرا یا نقض کند[نیازمند منابع بیشتر].
وی این توافق را یک توافق وحشتناک یک طرفه خواند که هرگز نباید امضا می‌شد. این توافق صلح و آرامش نیاورد و نخواهد آورد.[۱] ترامپ گفت: «امروز من اعلام می‌کنم که ایالات متحده از توافق هسته‌ای ایران خارج می‌شود» و «بالاترین سطح از تحریم‌های اقتصادی» علیه ایران اعمال خواهد شد.[۲۷]

فرانسه، آلمان و انگلیس گفته‌اند که از تصمیم ترامپ برای خروج از این توافق متأسفند و تلاش می‌کنند تا او را متقاعد کنند که باقی بماند.[۲۸] از میان هشت طرف امضاکننده برجام (چین، فرانسه، آلمان، اتحادیه اروپا، ایران، روسیه، انگلستان و ایالات متحده) هیچ‌کدام حمایت خود را از تصمیم ترامپ برای خروج از برجام ابراز نکرده‌اند. با این حال، بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل می‌گوید که او از خروج «جسورانه» ترامپ از یک معامله «فاجعه آمیز» «کاملاً حمایت می‌کند.[۲۸]» همچنین عربستان سعودی، رقیب منطقه‌ای ایران می‌گوید که از حرکت ترامپ به سمت خروج از توافق «حمایت و استقبال» می‌کند.[۲۸]

دقایقی بعد از اعلام خروج آمریکا از برجام توسط ترامپ، وزارت خزانه داری آمریکا در بیانیه‌ای دستور العمل خروج از برجام را منتشر نموده و اعلام کرد اقدامات فوری را برای اجرای تصمیم رئیس‌جمهور انجام می‌دهد.[۲۹] طی این بیانیه اعلام شده که تحریم‌ها علیه ایران طی بازه ۹۰ روزه و ۱۸۰ روزه باز خواهند گشت؛ به گونه‌ای که در پایان این دوره‌ها تحریم‌های قابل اجرا به اثرگذاری کامل برسند.[۳۰] این امر شامل اقدامات در چارچوب هر دو دسته تحریم‌های اولیه و ثانویه می‌باشد.[۳۰]

رسانه آمریکایی سی ان ان آماری از نظرسنجی خود در جامعه اطلاعاتی مد نظر منتشر کرده است

خامنه ای دردهم مهر ماه خواستار ادامه روند کاهش تعهدات شد.[۳۴]
اگنس واندر مول سخنگوی وزارت امور خارجه فرانسه چهارشنبه در نشست خبری گفت: «ایران باید از عبور از یک مرحله جدید از اقدامات نگران‌کننده‌ای که تنش‌ها را تشدید می‌کند، خودداری کند.»
«حسن روحانی» نیز رئیس جمهور ایران روز دوشنبه در نشست مطبوعاتی با اشاره به این که در صورت پایبندی اروپا به برجام، تهران نیز تعهدات توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ را اجرا می‌کند، گفت که ایران در حال کار روی بر سانتریفیوژهای پیشرفته IR-۹ برای غنی سازی اورانیوم است.

«ژان ایو لودریان» هم روز سه‌شنبه در مصاحبه با روزنامه «فیگارو» نه تنها گفت ایران باید به برجام پایبند باشد، بلکه محدود کردن مسائل دیگری از جمله فعالیت‌های موشکی و منطقه‌ای ایران را هم جزو اهداف پاریس برشمرد.[۳۵]
ماژاکوچیانیک، سخنگوی کمیسیون اروپا نیز در واکنش به گام چهارم ایران گفته که برجام «مربوط به امنیت ما است و توافقی نیست که فقط برای امنیت منطقه و اروپا اهمیت داشته باشد، بلکه برای امنیت کل دنیا است.»[۳۶]
همچنین وزارت خارجه فرانسه در واکنش به گام چهارم تهران در کاهش تعهدات برجامی اعلام کرد:
اعلامیه تهران درباره کاهش تعهدات خود در قبال برجام نقض شرایط آن محسوب می‌شود.[۳۷] در همین راستا وزیر امور خارجه انگلیس “دومنیک راب” روز سه‌شنبه به تصمیم ایران برای برداشتن چهارمین گام در جهت کاستن از تعهدات خود ذیل برجام واکنش نشان داد.
در بیانیه وزیر خارجه انگلیس آمده است: «اقدامات اخیر ایران به وضوح تخطی از توافق هسته‌ای و خطری برای امنیت ملی ما محسوب می‌شوند. ما می‌خواهیم از طریق گفتگوهای بین‌المللی راهی به جلو پیدا کنیم، اما لازم است ایران به تعهداتی که پذیرفته پایبند باشد و فوراً به پایبندی کامل [به برجام] بازگردد.»[۳۸]
سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز در واکنش به اعلام ایران برای برداشتن گام چهارم کاهش تعهدات برجامی خود گفت که اعلام ایران برای افزایش غنی‌سازی گامی بزرگ در مسیری غلط است. سه قانونگذار ارشد آمریکایی نیز خواستار برخور جدی و عدم تمدید معافیت های هسته ای ایران شدند.[۳۹]

در همین زمینه دولت آمریکا اعلام کرد که معافیت‌های همکاری شرکت‌های خارجی در سایت هسته‌ای فردو را نیز در ایران را لغو می‌کند. مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا دوشنبه ۲۸ آبان در یک نشست خبری با اعلام این تصمیم، گفت که این عدم تمدید معافیت از۲۴ آذر اجرایی خواهد شد. همکاری کمپانی‌های خارجی در سایت فردو یکی از چهار معافیت دولت آمریکا در ارتباط با پروژه هسته‌ای ایران بود. دولت ایالات متحده آمریکا ۱۰ آبان امسال معافیت‌ها برای چند شرکت خارجی جهت همکاری هسته‌ای با ایران در سایت فردو، کوره بوشهر و تاسیسات آب سنگین اراک را تمدید کرده بود.[۴۰]

برخی اعضای کنگره شامگاه دوشنبه ۲۷ آبان و در پیام‌هایی مواضع خود را اعلام کرده و همچنین خواستار پایان دادن به دیگر معافیت‌های هسته‌ای ایران شدند.

تام کاتن، نماینده جمهوریخواه ایالت آرکانزاس در سنای آمریکا گفت: ملاها به جای کمک به مردمشان که در خیابان‌ها اعتراض می‌کنند، با اتم در یک انبار زیرزمینی در فردو بازی می‌کنند. تصمیم دولت آمریکا برای لغو معافیت تحریم‌های فردو و ادامه فشار حداکثری بر رژیم حاکم در تهران، تصمیمی درست است.

تد کروز نماینده جمهوریخواه ایالت تگزاس در سنای آمریکا گفت: من به همراه سناتور لیندزی گراهام و لیز چینی عضو مجلس نمایندگان، از بابت خبر امروز مبنی بر این که دولت امریکا سرانجام معافیت‌های مربوط به فعالیت‌های غیرنظامی در تاسیسات فردو ایران را تمدید نمی‌کند، پرزیدنت ترامپ و وزیر خارجه پمپئو را تحسین می کنیم. این مکان [فردو] در کنار یک کوه و برای ساختن جنگ‌افزارهای هسته‌ای حفر شده است.[۴۱]
شرکت «روس اتم» روسیه در ۱۵ آذر در بیانیه ای اعلام کرد با آغاز غنی‌سازی اورانیوم در مرکز «فردو» امکان تولید رادیو ایزوتوپ‌های پایدار وجود نداردو پروژه تبدیل کاربری این مرکز به حالت تعلیق درآمده است[۴۲]>
در همین راستا وزارت امور خارجه روسیه در بیانیه‌ای اعلام کرد: «اتخاذ چنین تصمیمی در واقع نمونه دیگری از نقض آشکار تعهدات بین‌المللی از سوی آمریکا و رویکرد غیرمسئولانه این کشور به توافقی است که شورای امنیت سازمان ملل از آن حمایت می‌کند. آنها نه‌تنها آشکارا اقدام به نقض قطعنامه شورای امنیت می‌کنند، بلکه مانع اجرای آن توسط سایر کشورها نیز می‌شوند. این رفتار شرم‌آور از سوی یکی از بزرگترین کشورهای جهان که ادعای رهبری جهان را دارد، باید با قاطعیت محکوم شود.»[۴۳]
وزارت خارجه روسیه همچنین شنبه ۱۶ آذر ماه در بیانیه‌ای اعلام کرد که هیأت این کشور حاضر در نشست روز جمعه کمیسیون مشترک برجام در وین، بر لزوم اجرای پروژه‌های تاسیسات اراک و فردو تاکید کرده است. البته در بیانیه‌ای که در پایان نشست کمیسیون مشترک صادر شد به بحث فردو نیز پرداخته شده بود و آمده است: « حاضران در نشست، تحولات اخیر مرتبط با تاسیسات فردو را مدنظر قرار داده و حمایت قاطع خود را از تلاش‌های روسیه جهت تداوم اجرای پروژه ایزوتوپ‌های پایدار اعلام داشتند.» همچنین «سرگئی ریابکوف»، معاون وزیر خارجه روسیه روز پنجشنبه ۱۴ آذر ماه نیز در اظهاراتی پیش از نشست کمیسیون برجام گفته بود که مشکلات مربوط به برجام در حال انباشته شدن هستند و این می‌تواند تلاش‌ها برای نجات آن را مختل کند [۴۴]
طبق گزارشی در ۲۴ آذر که توسط سایت منسوب به کنگره آمریکا منشتر شد چند مقام آمریکایی گفته‌اند که دولت این کشور در حال رصد صادرات آب سنگین ایران است و ممکن است که مشتریان خارجی این محصول را تحریم کند.
اشاره این مقام آمریکایی به «تحریم»، ممنوعیت‌هایی است که آمریکا به صورت یکجانبه و بر خلاف قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد و توافق هسته‌ای، علیه خرید آب سنگین از ایران وضع کرده است.
به نوشته فری بیکن، ایران در ماه‌های اخیر ذخایر آب سنگین خود را افزایش داده است. در حالی‌که دولت آمریکا محدودیت‌ها بر صادرات آب سنگین ایران را شدت بخشیده، بازرسان بین‌المللی اخیراً متوجه شدند که ایران در چهار نوبت آب سنگین خود را از ماه مه (اردیبهشت) به یک خریدار بین‌المللی فروخته است.ایران بر اساس توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ اجازه یافت تا آب سنگین هسته‌ای مازاد خود را بدون این که با تحریمی مواجه شود به بازار بین‌المللی بفروشد. در زمان دولت «باراک اوباما» رئیس جمهور سابق آمریکا، واشینگتن دستکم ۸.۶ میلیون دلار آب سنگین از ایران خریداری کرد.[۴۵]

این وبگاه در خاتمه بر اساس اخبار تایید نشده کارشناسان هسته‌ای نوشت که به احتمال بسیار زیاد «روسیه» خریدار آب سنگین ایران است.

سخنگوی وزارت امور خارجه فرانسه نیزدر خصوص تصمیم آمریکا برای پایان بخشیدن به معافیت سایت هسته‌ای فردو که در پی از سرگیری غنی‌سازی در این سایت اتخاذ شده است ابراز تاسف کرده است.

در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ ایران گام نخست در کاهش تعهدات برجامی خود برداشته، در تاریخ ۱۶ تیر نیز گام دوم در ۱۴ شهریور گام سوم را عملیاتی کرده و در 14 آبان گام چهارم عملیاتی شد.

حمید بعیدی نژاد سفیر ایران در لندن ازبه چالش کشیدن مفاد برجام در پایان هر ۶۰ روز خبر داد.[۴۶]رئیس جمهوری ایران نیز اعلام کرده در راستای کاهش تعهدات برجامی در گام چهارم از فردا چهارشنبه تزریق گاز به سانتریفیوژها در فردو آغاز خواهد شد.وی درباره بازگشت پذیر بودن اقدامات نیز اشاره کرده در یک گفتگویی که انجام می‌دهیم؛ معیار را از اول ژانویه

یک سال پس از خروج یک‌جانبه ایالات متحده آمریکا از برجام و شکیبایی ایران، در روز چهارشنبه ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ و شورای عالی امنیت ملی ایران با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد این کشور براساس بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام، اجرای برخی اقدامات در چارچوب این تعهدنامه را متوقف می‌کند.[۴۷] این بیانیه در توضیح «کاهش تعهدات» گفته‌است که «جمهوری اسلامی ایران در مرحله فعلی دیگر خود را متعهد به رعایت محدودیت‌های مربوط به نگهداری ذخایر اورانیوم غنی شده و ذخایر آب سنگین نمی‌داند.» در پی انتشار این بیانیه حسن روحانی در جلسه هیئت دولت گفت: «از امروز فروش اورانیوم غنی شده و آب سنگین را متوقف می‌کنیم.[۴۸]»در بیانیه شورای‌عالی امنیت ملی به کشورهای باقی مانده در برجام شصت روز فرصت داده شده تا تعهدات خود به ویژه در حوزه های بانکی و نفتی را عملیاتی نمایند؛ در غیر این صورت در گام بعدی جمهوری اسلامی ایران «رعایت محدودیت های مربوط به سطح غنی سازی اورانیوم و اقدامات مربوط به مدرن سازی رآکتور آب سنگین اراک را نیز متوقف خواهد کرد.[۴۷]» این تصمیم ایران در همین روز طی نامه حسن روحانی به اطلاع سران کشورهای عضو برجام شامل آلمان، انگلیس، چین، روسیه و فرانسه رسید.[۴۹]

پس از بیانیه ایران کشورهای اروپایی عضو برجام و اتحادیه اروپا با صدور بیانیه‌ای مشترک در واکنش به مهلت ۶۰ روزه ایران برای اجرای تعهدات بانکی و نفتی اعلام کردند هیچ ضرب‌الاجلی را از سوی تهران نمی‌پذیرند.[۵۰]

علی‌اکبر صالحی و علی شمخانی هر دو در ۲ دی‌ماه عنوان‌کرده‌اند:«ما آمادگی لازم برای گام‌های لازم را داریم. اما دیگر خیلی گامی به لحاظ فنی باقی نمانده است با این حال می‌توانیم برخی فرایندها را شتاب دهیم اما جواد ظریف گفته:« بعید می‌دانم اروپا از برجام خارج شود برخی منابع نیز عنوان می‌کنند که بحث غنی سازی 20 درصد و کنار گذاشتن اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی جزو گزینه‌های گام پنجم نخواهند بود.[۵۱]
روزنامه خراسان(وابسته‌به آستان قدس) نیز در گزارشی گزینه‌های احتمالی در گام پنجم را نصب حدود ۱۱ هزار سانتریفیوژ IR-1 و ۸۰۰ سانتریفیوژ IR2m که می‌تواند ظرفیت غنی سازی را از حالت فعلی به سه برابر افزایش دهد یا افزایش غنی سازی به ۲۰ درصد و نیز کنار گذاشتن اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی عنوان کرد.[۵۲]

مقامات ارشد اروپایی در حاشیه نشست فصلی شورای اروپا اعلام کردند در صورتی که گفتگوها با ایران به نتیجه نرسند کشورهای اروپایی از ساز و کار موسوم به «مکانیسم ماشه» برای برگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران استفاده خواهند کرد. دیپلمات های اروپایی اما می گویند تهدید اروپا برای ایجاد مکانیسمی که مجدداً تحریم های سازمان ملل متحد علیه ایران را نشان دهد ، شکست چشمگیر دیپلماسی در تلاش برای نجات توافق هسته ای سال ۲۰۱۵ است و می تواند توافق را در معرض خطر قرار دهد.[۵۳]
«ژان ایو لودریان»، وزیر خارجه فرانسه روز ۶ آذر ماه ایران را به آغاز ساز و کار موسوم به مکانیسم ماشه تهدید کرد.
لودریان گفته است که این کشور به طور جدی کلید زدن «مکانیسم ماشه» را که به از سر گیری تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران منجر خواهد شد، در دست بررسی دارد. [۵۴]
در ۸ آذرماه لودریان در توئیترش نوشت: «امروز تصمیم مهمی از سوی ۶ کشور اروپایی برای پیوستن به اینستکس انجام شد. اروپایی‌ها تعهد عمیقی برای حمایت از برجام و استقلال عمل اروپا نشان دادند. انتظار داریم ایران به تبعیت از برجام بازگردد.»
بورل جایگزین جدید موگرینی در اتحادیه اروپا چندی پیش در مصاحبه با پولیتکو در مورد روابط با ایران و توافق هسته‌ای، در پاسخ به این سؤال که آیا این توافق «مرده» است، گفت: «این توافق مرده است، اما نه برای ما. آمریکایی‌ها تصمیم گرفتند آن را بکشند، آن هم به صورت یکجانبه، همانطور که کارها را بدون مشورت قبلی، بدون اینکه منافع اروپایی‌ها را در نظر بگیرند، انجام می‌دهند.»
بورل در مورد اینکه واشینگتن ایران را به تلاش برای نابود کردن اسرائیل متهم کرده و به همین بهانه تحریم‌هایی علیه تهران وضع کرده هم گفت: «ما بچه نیستیم که هرچه که آن‌ها می‌گویند را دنبال کنیم. ما چشم‌انداز خود، منافع خود و راهبرد خود را داریم و به کار با ایران ادامه می‌دهیم. اگر آن‌ها تسلیحات هسته‌ای بسازند، برای ما بسیار بد می‌شود… ایران می‌خواهد اسرائیل را محو کند؟ چیز تازه‌ای نیست. باید با این کنار بیایید.»[۵۵]

ریچارد گرنل، سفیر آمریکا در آلمان روز شنبه از پیوستن شش کشور اروپایی به سازوکار مالی موسوم به «اینس‌تکس» برای تجارت با ایران انتقاد کرده است.

ریچارد گرنل گفته است: «پیوستن کشورهای اروپایی به اینس‌تکس در بدترین زمان! چرا باید با رژیمی تجارت کرد که مردم ایران را می کشد و اینترنت را قطع می‌کند؟شما باید حامی حقوق بشر باشید و نه تجارت با ستمگران.»[۵۶]

نخست وزیر اسرائیل روز یکشنبه ۱۰ آذر از حمایت برخی کشورهای اروپایی سازوکار ویژه مالی اتحادیه اروپا برای تجارت با ایران، اینستکس، که برای دور زدن تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی طراحی شده است، انتقاد کرده است.

به گزارش تایمز اسرائیل، بنیامین نتانیاهو در واکنش به این خبر گفت: «در حالی که رژیم ایران مردم خود را می‌کشد، کشورهای اروپایی با شتاب به حمایت از آن رژیم قاتل می‌پردازند … کشورهای اروپایی باید از خود خجالت بکشند.»[۵۷]

بنیامین نتانیاهو همچنین در ایراد سخنرانی سالانه خود افزود یکشنبه ترامپ دیدار کردم اصلی گفتگو ایران بود. ادامه این گفتگو با پمپئو نیز در وهله نخست درباره ایران خواهد بود و سپس دو موضوع دیگرکه

پیمان دفاعی با آمریکا که خواهان پیشبرد آن هستم و همچنین به رسمیت شناختن کرانه باختری به عنوان بخشی از اسراییل.در پاسخ به سؤال خبرنگاران:

پرزیدنت ترامپ از طریق تحریم‌ها، فشارهای سنگینی علیه رژیم ایران اعمال می‌کند و این مشخص است.

ما شاهد نوساناتی در امپراتوری جمهوری اسلامی هستیم. اعتراضات در تهران، اعتراضات در بغداد، اعتراضات در بیروت. مهم است این فشارها علیه خشونت رژیم ایران را تشدید داد.

ما همچنین شاهد خواست رژیم ایران برای پیشرفت به سمت توسعه سلاح هسته‌ای و موشک‌های بالستیک، از جمله موشک‌های دقیق هستیم. ما باید با این مقابله کنیم و راه مقابله، تشدید فشار است.

برنامه برجام به انگلیسی

من شش کشور اروپایی که به جای تشدید تحریم‌های امریکایی، آن‌ها را تضعیف می‌کنند را محکوم کردم. این عادلانه نیست. شرم بر اینستکس باد.[۵۸]

شش کشور اروپایی بلژیک، دانمارک، سوئد، فنلاند، نروژ و هلند روز جمعه در بیانیه مشترکی اعلام کردند که جهت حمایت از تلاش های اروپا برای حفظ توافق هسته ای با ایران موسوم به برجام به سازوکار «اینس‌تکس» خواهند پیوست.
سه کشور اروپایی طرف برجام از ۱۱ بهمن‌ماه ساز و کاری به نام اینستکس را برای تسهیل مبادلات تجاری با ایرن راه‌اندازی کرده‌اند.

در۲۴آذرماه وزارت خارجه آمریکا در برابر دست کشیدن کروز، سناتور تندروی جمهوری‌خواه و دارای مواضع شدیداً ضدایرانی از مخالفت با انتصاب «استفان بیگان»، به‌عنوان نفر دوم وزارت امور خارجه، با انتشار بخشی از یک «نظر حقوقی» وزارت امور خارجه آمریکا که می‌گوید به رغم خروج واشینگتن از برجام، این کشور همچنان حق استفاده از مکانیسم ماشه را دارد، موافقت کرده است. قرار است کروز و دیگر مخالفان برجام در سنا از نظر حقوقی که در اختیار آنها قرار گرفته برای استفاده از مکانیسم ماشه علیه ایران استفاده کنند.
این دیدگاه از نظر حقوقی می‌گوید: «از آنجا که ایالات متحده یکی از مشارکت‌کنندگان اولیه در برجام [ذکر شده در قطعنامه شورای امنیت بوده است، یک بحث حقوقی وجود دارد که ما می‌توانیم مکانیسم ماشه را با ثبت یک اطلاع در شورای امنیت ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ در خصوص موردی که از نظر آمریکا به منزله نقض آشکار برجام است، به جریان بیندازیم.»[۵۹]

رویترز۲۹آذر به نقل از دیپلمات‌های اروپایی گزارش‌داد : طرفهای اروپایی برجام در ماه ژانویه مکانیسم ماشه را فعال خواهند کرد تا ایران را مجبور کنند از نقص توافق هسته‌ای عقب‌نشینی کند، اما برای احیای تحریم های سازمان ملل عجله نخواهند کرد
شش کشور اروپایی بلژیک، استونی، فرانسه، آلمان، لهستان و انگلیس در بند آغازین بیانیه‌ای که در ۲۹ آذر منتشر شد نوشته‌اند «[ما] معتقدیم اکنون بیش از هر زمان دیگر مهم است که برجام را حفظ و قطعنامه شماره ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد را به طور کامل اجرا کنیم.»
کشورهای اروپایی با این حال مقطع زمانی فعلی را «چالش برانگیز» و برداشتن گام‌های جدید از سوی ایران را «بسیار نگران‌کننده» توصیف کرده‌اند.
در این بیانیه آمده است: «با وجود این، ما وارد برهه‌ای چالش‌انگیز در این خصوص شده‌ایم. جدیدترین گام‌های برداشته‌شده توسط ایران نگران‌کننده و حاوی تلویحات جدی در زمینه منع اشاعه هستند.»[۶۰]

«جکی ولکات» نماینده آمریکا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با انتشار بیانیه‌ای از ایران خواست که به طور کامل به تعهدات پادمانی هسته‌ای خود پایبند باشد و خیلی سریع، به سؤالات مهم مبنی بر اینکه این مواد از کجا آمده و اینکه هم‌اکنون هرگونه مواد و تجهیزات هسته‌ای مربوطه در چه وضعیتی به سر می برد پاسخ موثقی بدهد. «کورنل فروتا» مدیرکل موقت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در آخرین جلسه ی شورای حکام در سال ۲۰۱۹ ضمن تأکید بر ادامه فعالیت آژانس برای راستی‌آزمایی عدم انحراف مواد هسته‌ای اعلامی توسط ایران تحت توافق پادمان مدعی شد که کارشناسان آژانس، ذرات اورانیوم طبیعی را از منشأ انسانی در مکانی در ایران که قبلاً به آژانس اعلام نشده بود، پیدا کرده‌اند.[۶۱]

کفیل مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارشی از عدم تبعیت جمهوری اسلامی ایران از برخی تعهدات خود در قالب توافق هسته‌ای را به شورای امنیت سازمان ملل ارسال کرده است.

سه‌شنبه ۲۶ نوامبر، کُرنل فروتا،کفیل مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گزارش خود را به رئیس شورای امنیت ارسال کرد تا در میان اعضای شورا توزیع شود.

این گزارش در خصوص فعالیت‌های اتمی ایران در زمینه تحقیق و توسعه سانترفیوژها است و به گفته رئیس جمهوری ایران در ۵ سپتامبر استناد کرده است که گفته بود از جمعه آن هفته ایران دیگر به تعهدات خود در این زمینه پایبند نخواهند ماند.

کُرنل فِروتا تأیید کرده است که جمهوری اسلامی ایران در چندین مورد سانترفیوژهای جدید و قطعات مربوطه را برخلاف توافق سال ۲۰۱۵ نصب کرده است.[۶۲]

«سید عباس عراقچی» معاون وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با بیان اینکه توافق هسته‌ای ایران را هنوز می‌توان حفظ کرد، گفت اروپا باید تلاش بیشتری برای حفظ برجامی انجام دهد که خواستار تداوم آن است.

عراقچی در مصاحبه با وبگاه هلندی «اِن.آر.سی» با بیان اینکه برجام هم‌اکنون در شرایطی مانند «مراقبت‌های ویژه» قرار دارد اشاره کرده‌است که یکی از درس‌هایی که ایران از مسئله برجام گرفته، این‌بود که نتیجه این توافق تحریم بیشتر بود. [۶۳]

همچنین وزیر امور خارجه در ۱۷ آذر با بیان اینکه از میزان تعهد اتحادیه اروپا به اجرای برجام ناراضی هستیم، پیوستن 6 کشور اروپایی به اینستکس را مثبت خواند و در عین حال بر عملیاتی شدن این سازوکار تأکید کرد.
وی درباره ضرورت اجرای واقعی تعهدات برجامی توسط دیگران و اینکه ایران این آمادگی را همواره داشته که در صورت اجرای تعهدات دیگران، اقدامات مبتنی بر ماده 36 خود را متوقف کند هم در جلسه مطرح شده است.[۶۴]

جوزف بورل مسئول جدید سیاست خارجی اتحادیه اروپا۱۸ آذر ماه گفت بروکسل از توافق هسته‌ای با ایران حمایت می‌کند و خواهان حفظ آن است، اما در صورتی که کاهش تعهد ایران به برجام ادامه یابد، حفظ این توافق ناممکن می‌شود.
بورل که بعد از نشست وزیران خارجه اتحادیه اروپا در بروکسل در جمع خبرنگاران صحبت می‌کند، در مورد بحث ایران
اعلام میکند: «این موضع واحد، برای ما بسیار مهم است. تمام شرکت‌کنندگان از این توافق پشتیبانی می‌کنند و می‌خواهند آن را حفظ کنند. من اشاره کردم که زنده نگه داشتن این توافق، مسئولیت جمعی است، اما اگر روند اخیر در سوی هسته‌ای معکوس نشود، [این توافق] قابل تداوم نخواهد بود. اما اتحادیه اروپا و تمام شرکت‌کنندگان در نشست روز جمعه کمیسیون برجام در وین بسیار زیاد پشتیبان این توافق هستند.»[۶۵]

همچنین لو دریان در نشست خبری با جوزف بورل در پاریس، با ابراز نگرانی از وضعیت برجام، گفت اروپا به مقام‌های ایرانی هشدار داده است که در صورتی که ایران در ماه ژانویه گام تازه‌ای در جهت کاهش تعهد به برجام بردارد، «اصل این توافق» در معرض خطر قرار می‌گیرد.

وی گفت پاریس معتقد است که تصمیم ایران برای کاهش تعهد به برجام، «پاسخی غلط» به «تصمیم بد» آمریکا برای خروج یکجانبه از توافق هسته‌ای بوده است، که می‌تواند به تضعیف ثبات در منطقه منجر شود. [۶۶]
«ولادیمیر چیزوف» نماینده دائم روسیه در اتحادیه اروپا هم در ۱ دی ۱۳۹۸ درباره‌آینده برجام‌اعلام کرده‌است:«شرایط بحرانی است. این نه تنها عقیده دستگاه سیاست خارجی اتحادیه اروپا بلکه موضع همه اعضای حاضر در نشست کمیسیون برجام بود. ایرانیها این را واضح گفته‌اند که مگر تا اوایل ژانویه حرکت مثبتی انجام شود در غیر اینصورت گام پنج تعلیق تعهدات از سوی این کشور برداشته خواهد شدنهادهای اتحادیه اروپا هنوز معتقدند که برجام را می‌توان حفظ کرد در واقع هرچند که ایمان(به حفظ برجام) روز به روز قویتر نمی‌شود اما بعد از نشست کمیسیون برجام همه بازیگرها در حال ادامه مشورتها هستند، دفتر سیاست خارجی اتحادیه اروپا به نمایندگی هلگا اشمید، تروئیکای اروپایی و چین و روسیه و البته ایران. آمریکا دیگر در این مذاکرات مشارکت ندارد و از برجام خارج شده است. و نه تنها خارج شده بلکه تلاش می‌کند دیگران را نیز از انجام تعهداتشان باز دارد ایرانیها حق دارند بگویند از (مزایای)برجام تاثیر ضعیفی دریافت کرده و استفاده کمی هم از مکانیسم ویژه پرداخت با ایران موسوم به اینستکس کرده‌اند، این یک طرف قضیه است، مساله دیگر تاثیر کم تسهیل تحریمها برای ایران بوده است. حتی اگر همین فردا اینستکس به ظرفیت کامل برسد ایران هنوز بیشتر پولهایش را در اختیار ندارد تا از طریق اینستکس مروادات مالی را انجام دهد. با این وجود برخی امکانات(از طریق اینستکس) وجود دارد. علاوه بر آن، ایران هم مکانیسم مشابهی به نام نهاد ویژه مالی و تجاری(STFI) ایجاد کرده است و این دو مکانیسم با هم در تعامل هستند.»[۶۷]
در همین راستا «سرگئی لاوروف» روز یکشنبه در مصاحبه با خبرگزاری تاس گفت: «با ایران نمی‌توان با روشی که واشینگتن در پیش گرفته رفتار کرد. آمریکا نه تنها آشکارا منشور ملل متحد را نقض کرده و از اجرای یک قطعنامه الزام‌آور شورای امنیت سازمان ملل سر باز می‌زند، بلکه به شکلی بی‌ادبانه خواسته‌هایی را در برابر ایران قرار می‌دهد، آن در برابر کشوری با سنت، تمدن چند هزار ساله و عزت نفس لاوروف در ادامه درخواست‌های آمریکا از ایران را «غیر منطقی» توصیف کرد» او افزوده: «در حقیقت، آمریکایی‌ها گفتند که این قطعنامه را اجرا نمی‌کنند در حالی که ایران باید تحت این قطعنامه انجام همه موارد خواسته شده را ادامه دهد. علاوه بر این، آمریکایی‌ها از دیگران که حق تجارت آزاد با ایران به آن‌ها در قبال محدود شدن برنامه هسته‌ای ایران، داده شده، می‌خواهند تجارت با ایران را متوقف کنند. در حالی که ایران موظف به ادامه تعهدات خود است.»[۶۸] در 4 دی ماه وانگ یی» وزیر خارجه چین به مناسبت پایان سال ۲۰۱۹ با روزنامه «مردم» (People’s Daily) مصاحبه مفصلی ترتیب داده و در آن ضمن هشدار به واشنگتن و تاکید بر روابط بی سابقه پکن با مسکو، از تلاش چین برای حفظ «اقتدار و اثربخشی برجام» سخن می‌گوید«چین همیشه یک نیروی ایجاد کننده صلح در خاورمیانه بوده است. ما اقتدار و اثربخشی برجام را حفظ کرده‌ایم و طرف‌های مربوطه را به حل اختلافات از راه مذاکره و مشورت تشویق کرده‌ایم.»[۶۹]

این جلسه به بررسی هشتمین گزارش «آنتونیو گوترش» دبیر کل سازمان ملل درباره قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت می‌پرداخت
نماینده آمریکا در سازمان ملل در پایان جلسه اعلامیه منتشر کرد:«ایران به اشباع کردن خاورمیانه از تسلیحات ادامه می‌دهد، که نقض قطعنامه 2231 است. این شامل ارسال نارنجک‌انداز به عدن، موشک کروز برای حوثی‌ها و پهپاد و مواد انفجاری به سوریه می‌شوداین اقدام تحریک‌آمیز (حمله به آرامکو) باید از سوی تمام کشورها محکوم شود، فارغ از
اینکه چه موضعی در قبال توافق هسته‌ای دارند که اگر تهران به بی‌ثبات کردن خاورمیانه ادامه بدهد واشینگتن نیز هر آنچه در توان داشته باشد برای محدود کردن «رفتارهای شرورانه ایران» به کار می‌بندد.دولت آمریکا به ریاست «دونالد ترامپ»، متوسل شدن ایران به سیاست لبه‌پرتگاه جهت کم‌رنگ کردن رفتارهای خود را نمی‌پذیرد.»[۷۰]

فرانسه، آلمان و بریتانیا در نامه‌ای به دبیرکل سازمان‌ملل نوشتند با توجه‌به عکس‌های اخیر از سامانه موشکی شهاب ایران، ایران، موشک‌های بالستیک ساخته که می‌تواند کلاهک هسته‌ای داشته‌باشد.

آن‌ها از دبیرکل ملل‌متحد نیز خواسته‌اند بنابر وظیفه‌اش، این کارهای ایران و زیرپاگذاشتن قطع‌نامه‌های برجامی شورای امنیت ملل‌متحد را به آن شورا خبر دهد.[۷۱]

روزنامه «لوموند» در مطلبی با عنوان «پرونده هسته‌ای ایران: شکست واسطه‌گری فرانسه میان ایالات متحده و ایران»، به نقل از منابع مطلع نوشته است که دولت فرانسه به این نتیجه رسیده که تلاش‌های برای وساطت میان واشینگتن و تهران با شکست روبرو شده است.
رئیس‌جمهور فرانسه برای بیش از دو ماه در تلاش بود تا دیداری میان رؤسای جمهور ایران و آمریکا ترتیب دهد و دو طرف را به توافق هسته‌ای و تلاش برای کاستن از تنش‌ها، متعهد کند، اما این رایزنی‌ها بی‌نتیجه ماند.
منبعی دیپلماتیک در این مورد به لوموند گفته است: «یک فضای دو تا سه ماهه از تابستان تا نیمه نوامبر (اواخر آبان) وجود داشت. این فضا اکنون بسته شده است نزدیک شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی در ایران و انتخابات ریاست‌جمهوری در آمریکا، اوضاع را بیش از پیش پیچیده کرده است.»[۷۵]

بعیدی‌نژاد سفیر ابران در لندن هشدار داده که برخی از چهره‌های تأثیرگذار در داخل ایران، خروج از معاهده منع گسترش سلاح‌های اتمی را به‌عنوان پاسخی به عدم برآورده شدن انتظارها از سوی طرف‌های اروپایی برجام، پیشنهاد کرده‌اند.او با اشاره به وجود فشار داخلی برای خروج از معاهده منع گسترش سلاح‌های اتمی (NPT)، گفت سال آینده که این معاهده تحت بازبینی قرار گیرد، در «خطر کامل» قرار خواهد گرفت.[۷۶]

بازتاب و واکنش های کنشگران ایرانی در سطح بین‌المللی

ارتش اسرائیل نیروهای خود را به حالت آماده باش درآورد. به شهروندان اسرائیلی که در ارتفاع‌های جولان زندگی می‌کنند گفته شده‌است که پناهگاه‌های بمب آماده کنند.[۱۰۲]

در پی این اقدام، قیمت نفت با نوساناتی همراه شد.[۱۰۳]

پس از اعلام تصمیم ترامپ برای خروج از برجام، استیون منوچین وزیر خزانه داری آمریکا اعلام کرد که مجوزهای دو شرکت بوئینگ و ایرباس برای فروش هواپیمای مسافربری به ایران لغو خواهد شد، همچنین پنجاه شرکت خارجی به دلیل ترس از تحریم های آمریکا از ایران خارج شدند[۲] [۱۰۴]
این در حالی است که در آذر ۱۳۹۵ وزارت خزانه‌داری آمریکا مجوز فروش ۱۰۶ هواپیمای مسافربری به شرکت هواپیمایی ملی ایران (هما) را برای شرکت ایرباس فرانسه صادر کرده بود[۱۰۵] و شرکت هواپیماسازی ایرباس نیز در تیر ۱۳۹۶ برای فروش ۷۳ فروند هواپیمای مسافربری با دو شرکت هواپیمایی ایرانی به توافق رسیده بود.[۱۰۶]

شرکت نایک اعلام کرد که بازیکنان تیم ملی فوتبال ایران حق ندارند به علت تحریم‌ها از کفش‌های این شرکت در جام جهانی ۲۰۱۸ استفاده کنند.[۱۰۷]

ارزش ریال ایران پس از این خبر به شکل قابل ملاحظه ای کاهش یافت و هر دلار آمریکا با قیمت بیش از ۱۴۰٬۰۰۰ ریال ایران مبادله شد. پیش از این دلار به قیمت کمتر از ۴۰٬۰۰۰ ریال مبادله می‌شد.

صفحه‌ها برای ویرایشگران خارج‌شده از سامانه بیشتر بدانید

نقض حقوق بشر
ربودن مخالفان سیاسی
نقض حقوق ورزشکاران
نقض حقوق دگرباشان جنسی
نقض حقوق زنان •
نقض حقوق کودکان
نقض حقوق اقلیت‌ها
نقض حقوق اصناف و گروه‌ها
زندانیان کشته‌شده در زندان‌ها •
سنگسار
دستگیری، زندان و شکنجه •
مصادره اموال و دارایی‌ها
روزنامه‌نگاران زندانی •
واکنش‌ها به نقض حقوق بشر
اعتراف اجباری •
تجاوز جنسی به زندانیان
بازداشت فعالان محیط زیست •
شکنجه دولتی
ترور میکونوس •
پرونده‌های تروریسم دولتی
قتل‌های زنجیره‌ای •
گاه‌شمار قتل‌های زنجیره‌ای
اعدام‌ها پس از انقلاب ۵۷
نقد رسیدگی قوه قضائیه به ترور و شکنجه
نقد رهبر •
بمب‌گذاری آمیا •
تواب‌سازی •

شورش ۵۹–۱۳۵۷ •
اسفند ۱۳۵۹
۲۵ خرداد •
۳۰ خرداد ۱۳۶۰
دهه ۷۰ •
تیر ۱۳۷۸
شهریور ۱۳۷۹ •
۲۲ خرداد ۱۳۸۵
روزشمار اعتراضات ۱۳۸۸ •
اعتراضات ۹۰–۱۳۸۸ دی ۱۳۹۶ •

جنبش سبز •
جنبش دانشجویی
جنبش زنان •

بیانیهٔ سوئیس دربارهٔ راه حل‌های لازم جهت نیل به برنامه جامع اقدام مشترک (به انگلیسی: Switzerland statement on solutions on key parameters of a Joint Comprehensive Plan of Action) یا تفاهم هسته‌ای سوئیس[۱] که به تفاهم هسته‌ای لوزان نیز معروف است، بیانیه ای شامل خلاصه‌ای از مجموع راه حل‌های تفاهم شده برای رسیدن به برنامه جامع اقدام مشترک پیرامون برنامه هسته‌ای ایران تا ضرب الاجل ۱۰ تیر ۱۳۹۴ است که پس از دو دور مذاکره در بازهٔ زمانی ۲۵ اسفند ۱۳۹۳ تا ۱۳ فروردین ۱۳۹۴ در ۱۳ فروردین ۱۳۹۴ (برابر با ۳ آوریل ۲۰۱۵) میان ایران و گروه ۱+۵ در لوزان سوئیس منعقد شده و در دانشگاه پلی تکنیک فدرال لوزان با حضور محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران و فدریکا موگرینی، نماینده عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی و امور امنیتی قرائت شد.[۲]
مجموعه متضمن این راه حل‌ها جنبه حقوقی نداشته و صرفاً راهنمای مفهومی تنظیم و نگارش برنامه جامع اقدام مشترک را فراهم خواهد ساخت. بر این اساس تدوین برنامه جامع اقدام مشترک با مبنا قرار دادن این راه حل‌ها در آینده نزدیک آغاز خواهد گردید.

برنامه برجام به انگلیسی

در چارچوب راه حل‌های موجود، هیچ‌یک از تأسیسات و فعالیت‌های مرتبط هسته‌ای متوقف، تعطیل یا تعلیق نمی‌شود و فعالیت‌های هسته‌ای ایران در تمامی تأسیسات هسته‌ای از جمله نطنز، فردو، اصفهان و اراک ادامه خواهد یافت.

این راه حل‌های جامع، ادامه برنامه غنی‌سازی در داخل کشور را تضمین می‌کند و بر این اساس جمهوری اسلامی ایران قادر خواهد بود مطابق مفاد برنامه جامع اقدام مشترک تولید صنعتی سوخت هسته‌ای خود را برای تأمین سوخت نیروگاه‌های هسته‌ای ادامه دهد.

بر اساس راه حل به دست آمده، دوره زمانی برنامه جامع اقدام مشترک در خصوص برنامه غنی‌سازی ایران ده ساله خواهد بود. در طول این مدت، تعداد بیش از پنج هزار ماشین سانتریفیوژ در نطنز به تولید مواد غنی شده در سطح ۳/۶۷ درصد ادامه خواهند داد. ماشین‌های اضافه بر این تعداد و زیرساخت‌های مرتبط با آن‌ها جهت جایگزینی با ماشین‌هایی که در طول این زمان آسیب می‌بینند جمع‌آوری و تحت نظارت آژانس نگهداری خواهد شد. همچنین ایران قادر خواهد بود ذخایر موجود مواد غنی شده خود را برای تولید مجتمع سوخت هسته‌ای یا صادرات آن‌ها به بازارهای بین‌المللی در قبال خرید اورانیوم اختصاص دهد.

براساس راه حل‌های به دست آمده ایران برنامه تحقیق و توسعه خود را بر روی ماشین‌های پیشرفته ادامه خواهد داد و مراحل آغاز و تکمیل فرایند تحقیق و توسعه سانتریفیوژهای IR-4، IR-5 ،6IR- و IR-8 را در طول دوره زمانی ده ساله برنامه جامع اقدام مشترک ادامه خواهد داد.[۳]

بر اساس راه حل‌های بدست آمده تأسیسات هسته‌ای فردو به مرکز تحقیقات هسته‌ای و فیزیک پیشرفته تبدیل خواهد شد. بیش از هزار ماشین سانتریفیوژ و تمامی زیرساخت آن‌ها در فردو حفظ و نگهداری خواهند شد که از این میان دو آبشار سانتریفیوژ در چرخش خواهند بود. همچنین نیمی از تأسیسات فردو با همکاری برخی از کشورهای (۱+۵) به انجام تحقیقات پیشرفته هسته‌ای و تولید ایزوتوپ‌های پایدار که مصارف مهمی در صنعت، کشاورزی و پزشکی دارد، اختصاص پیدا می‌کند.[۳]

مطابق راه حل‌های موجود؛ راکتور تحقیقاتی اراک، آب سنگین باقی خواهد ماند و با انجام بازطراحی ارتقاء یافته و روزآمد خواهد شد. در باز طراحی رآکتور ضمن کاهش میزان تولیدی پلوتونیوم، کارایی رآکتور اراک به میزان قابل توجهی افزایش پیدا خواهد کرد. بازطراحی رآکتور اراک در چارچوب یک برنامه زمان‌بندی مشخص و در قالب یک پروژه بین‌المللی مشترک تحت مدیریت ایران آغاز و پس از آن بلافاصله ساخت آن شروع و در چارچوب یک برنامه زمان‌بندی تکمیل خواهد شد. تولید سوخت رآکتور اراک و اعطای گواهی بین‌المللی سوخت رآکتور از جمله موارد این همکاری‌های بین‌المللی خواهد بود. از طرف دیگر، کارخانه تولید آب سنگین نیز مانند قبل به کار خود ادامه خواهد داد.[۳]

ایران در جهت شفافیت و اعتمادسازی به صورت داوطلبانه پروتکل الحاقی را به صورت موقت اجرا نموده و در ادامه فرایند تصویب این پروتکل طبق یک جدول زمانی در چارچوب اختیارات رئیس‌جمهور و مجلس شورای اسلامی به تصویب خواهد رسید.[۳]

براساس راه حل‌های بدست آمده، پس از اجرایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک، تمامی قطعنامه‌های شورای امنیت لغو خواهد شد و همه تحریم‌های اقتصادی و مالی چند جانبه اروپا و یکجانبه آمریکا از جمله تحریم‌های مالی، بانکی، بیمه، سرمایه‌گذاری و تمامی خدمات مرتبط با آن‌ها در حوزه‌های مختلف از جمله نفت، گاز، پتروشیمی و خودروسازی فوراً لغو خواهند شد. همچنین تحریم‌ها علیه اشخاص حقیقی و حقوقی، سازمان‌ها، نهادهای دولتی و خصوصی تحت تحریم‌های مرتبط هسته‌ای ایران از جمله؛ بانک مرکزی، سایر موسسات مالی و بانکی، سوئیفت، کشتیرانی و هواپیمایی جمهوری اسلامی، کشتیرانی نفت به‌طور همه‌جانبه فوراً برداشته خواهند شد. همچنین کشورهای عضو گروه (۱+۵) متعهد هستند از وضع تحریم‌های جدید در موضوع هسته‌ای خودداری نمایند.[۳]

همکاری‌های بین‌المللی هسته‌ای با جمهوری اسلامی ایران از جمله با اعضای ۱+۵ در حوزه ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای، رآکتور تحقیقاتی، گداخت هسته‌ای، ایزوتوپ‌های پایدار، ایمنی هسته‌ای، پزشکی و کشاورزی هسته‌ای و … امکان‌پذیر و ارتقاء پیدا خواهند کرد. بر اساس برنامه جامع اقدام مشترک، دسترسی ایران به بازار جهانی، عرصه‌های تجاری، مالی، دانش فنی و انرژی نیز فراهم خواهد شد.[۳]

با پایان یافتن این مرحله از مذاکرات، تدوین پیش‌نویس برنامه جامع اقدام مشترک تا بازه زمانی ۱۰ تیر در آینده نزدیک آغاز خواهد شد. با نهایی شدن متن، برنامه جامع اقدام مشترک در قالب قطعنامه‌ای در شورای امنیت سازمان ملل متحد مورد تأیید قرار خواهد گرفت. جهت لازم‌الاجرا شدن برنامه جامع اقدام مشترک برای تمامی کشورهای عضو سازمان ملل متحد، این قطعنامه همچون قطعنامه‌هایی که علیه ایران تصویب شده بودند تحت ماده ۴۱ فصل هفتم منشور ملل متحد تصویب خواهد شد تا بتواند قطعنامه‌های قبلی را لغو کند.

طرف‌های برنامه جامع اقدام مشترک پس از تصویب قطعنامه شورای امنیت، به یک دوره زمانی آماده‌سازی برای اجرای برنامه جامع اقدام مشترک نیاز خواهند داشت. پس از طی مرحله آماده‌سازی و هم‌زمان با شروع به اجرای اقدامات هسته‌ای از سوی ایران در یک روز تعیین شده لغو تمامی تحریم‌ها به‌طور خودکار به اجراء در خواهد آمد.

در چارچوب راه حل‌های به دست آمده؛ برای بازگشت‌پذیری متقابل تعهدات مندرج در برنامه جامع اقدام مشترک در صورت نقض تعهدات از سوی هر یک از طرف‌ها سازو کار لازم پیش‌بینی شده‌است.[۳]

مقام‌های اسراییلی به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی را به عنوان شرط رسیدن به توافق با ایران عنوان کردند که از سوی اوباما با پاسخ منفی روبرو شد.[۵۱]

صفحه‌ها برای ویرایشگران خارج‌شده از سامانه بیشتر بدانید

گروه ۱+۵ (که به صورت گروه پنج به علاوه یک خوانده می‌شود) از پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل (ایالات متحده آمریکا، روسیه، چین، بریتانیا و فرانسه) و آلمان تشکیل شده‌است. دلیل نامگذاری این گروه، حضور پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد به همراه کشور آلمان است.[۱]

از جمله اقدامات این گروه برای حصول توافق با ایران در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای می‌توان به ارائه یک بسته پیشنهادی در سال ۰۲۰۰۸ ۲۰۰۸ اشاره کرد.[۲]

گاهی به سه کشور اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان) در برابر سه کشور دیگر (روسیه، چین و آمریکا)، «گروه سه به‌علاوه سه» گفته می‌شود.[۳][۴]

صفحه‌ها برای ویرایشگران خارج‌شده از سامانه بیشتر بدانید

پاله کوبورگ (به آلمانی: Palais Coburg) نام کاخ مجلل کوچکی در شهر وین است که از دهه ۱۹۷۰ به یکی از لوکس‌ترین هتل‌های پنج‌ستاره اتریش تغییر کاربری داده‌شده‌است.[۱]

کاخ کوبورگ متعلق به شاخه‌ای از دودمان سلطنتی زاکسه-کوبورگ اتریش است که از سال ۱۸۴۰ (میلادی) تا ۱۸۴۵، توسط پرنس فردیناند ساخته‌شد. درگذشته به‌نام قلعه کوبورگ[۲]و هم‌چنین به‌خاطر شکل ستون‌ها در نمای بیرونی‌اش، به «قلعه مارچوبه» معروف بوده‌است.[۳]

کاخ کوبورگ در یکی از اعیان‌نشین‌ترین مناطق وین در ضلع شرقی بخش مرکزی وین واقع شده‌است.[۴] میدان روبروی هتل کوبورگ به نام تئودور هرتسل، نام‌گذاری شده‌است.[۵]

هتل ماریوت درست روبه‌روی پاله کوبورگ قرار دارد.[۶]

برنامه برجام به انگلیسی

این هتل در تیرماه ۱۳۹۴ به مدت ۱۸ روز میزبان برگزاری مذاکرات هسته‌ای بین ایران و قدرت‌های جهانی بود. مذاکراتی که در نهایت به توافق طرف‌های مذاکرات بر سر برنامه هسته‌ای ایران انجامید.[۷]

این یک مقالهٔ خرد پیرامون هتل و خوابگاه است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام (به انگلیسی: Joint Comprehensive Plan of Action) یا توافق هسته ایران یا توافق ایران یا توافق جامع و نهایی هسته‌ای وین در راستای توافق جامع بر سر برنامه هسته‌ای ایران و به دنبال تفاهم هسته‌ای لوزان، در سه‌شنبه ۲۳ تیر ۱۳۹۴ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵) در وین اتریش بین ایران، اتحادیه اروپا و گروه ۱+۵ (شامل چین، فرانسه، روسیه، پادشاهی متحد بریتانیا، ایالات متحده آمریکا و آلمان) منعقد شد.

تعداد مشتریان:
41,644

تعداد سفارشات:
65,272

تعداد مترجمین:
7,700

تعداد لغات ترجمه شده:

389,377,042

1
general::
JCPOA

شبکه مترجمین ایران

2
general::
Joint Comprehensive Plan of Action

برنامه برجام به انگلیسی

transnet.ir

0